چهره های معرفی شده در نمایشگاه
هنرمندان ارمنی ایران

– موسیقی

آرمیک دشچی
آرمیک دشچی (ولادت ۱۳۲۸ش)، معروف به آرمیک، موسیقی دان، آهنگ ساز و نوازندۀ گیتار (در سبک فلامینگو)، در تبریز به دنیا آمد. وی آموختن گیتار را از هفت سالگی آغاز کرد.
آرمیک، که از شش سالگ-ی گیتار می نواخت، فعالیت حرفه ای خود را ابتدا از باشگاه های شبانۀ تهران آغاز کرد. در دوازده سالگی، به آهن-گ سازی روی آورد و هم زمان نوازندگی به سبک جاز را به صورت حرفه ای آغاز کرد و به مدت ده سال آن را ادامه داد. او، با شروع کار تکنوازی در ۱۳۷۲ش، از پیشینۀ نوازندگی اش در سبک جاز و علاقه اش به فلامینگو برای ایجاد تغییراتی اساسی در پدید آوردن سبک جدیدی از فلامینگو بهره برد.وی در دهۀ ۱۳۵۰ش نواختن در ترانههای پاپ ایرانی را آغاز کرد و با مشهورترین خوانندگان ایرانی و آهنگ سازانی مانند واروژان همکاری کرد.
در طول این سال ها آرمیک، به منزلۀ نوازنده، برای احساسات عمیق و مهارت های موسیقایی خارق العاده اش مورد تقدیر و تحسین بسیار قرار گرفته. قطعات و اجراهای ارزشمند او محدودۀ کاملی از ملودی های محلی اسپانیایی را شامل می شود که با تعادل ظریفی که طی این سال ها بین سبک های فلامینگو و کلاسیک تا سبک لاتین و جاز ایجاد کرده شنوندگان را تحت تأثیر قرار می دهد. قرار گرفتن آلبوم پیشین او در صدر بیلبورد جهانی و نمودارهای موسیقی دورۀ جدید و نیز فروش عالی آن در استرالیا دلیل قاطعی است مبنی بر پذیرش او به منزلۀ هنرمندی که به تنهایی با طبقه بندی های سنتی مقابله می کند. تا کنون بیش از هفده آلبوم از وی منتشر شده است.

آندرانیک آرزومانیان
آندرانیک (آندره) آرزومانیان (۱۳۳۳ – ۱۳۸۹ش)، آهنگ ساز و نوازندۀ پیانو در تهران و در خانواده ای هنری به دنیا آمد. وی موسیقی را به صورت خودآموز فراگرفت.
آثار او عبارت اند از: آهنگ سازی برای فیلم های تیغ و ابریشم (همراه با اجرای موسیقی) (۱۳۶۴ش)، سیمرغ (۱۳۶۶ش)، ماهی (۱۳۶۶ش)، شنگول و منگول (۱۳۶۸ش)، رانده شده (۱۳۶۸ش)، علی و غول جنگل (۱۳۶۹ش)، سکوت (۱۳۶۹ش)، خانوادۀ کوچک م-ا (۱۳۷۰ش)، از بلور خون (۱۳۷۱ش)، بی تو هرگز (۱۳۷۲ش)، بی قرار (۱۳۷۳ش)، گریز از مرگ (۱۳۷۴ش)، گارد ویژه (۱۳۷۴ش)، سلام به انتظار (۱۳۷۴ش)، تعقیب (۱۳۷۴ش)، گاومیشها (۱۳۷۵ش)، فرار از جهنم (۱۳۷۵ش)، سرحد (۱۳۷۵ش)، زن امروز (۱۳۷۵ش)، شبیخون (۱۳۷۶ش)، محبوبه (۱۳۷۷ش)، جوان ایرانی (۱۳۸۲ش) الهه زیگورات (۱۳۸۲ش)، پسران آجری (۱۳۸۵ش)، نطفۀ شوم (۱۳۸۷ش)؛ اجرای موسیقی برای فیلم تیغ و ابریشم؛ و نوازندگی برای آلبوم های پاییز طلایی فریبرز لاچینی و سكوتسرشار، از ناگفته هاست و چیدن سپیدهدمان مرحوم بابک بیات با شعرخوانی مرحوم احمد شاملو.

امانوئل ملیک اصلانیان
امانوئل ملیک اصلانیان (۱۲۹۴-۱۳۸۲ش)، آهنگ ساز، نوازندۀ پیانو و نظریه پرداز، در تبریز به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ کنسرواتوار برلین بود.
ملیک اصلانیان، طی سال ها فعالیت علمی و هنری خود، تا استادی ممتاز هنرستان عالی موسیقی پیش رفت و بسیاری از موسیقی دانان طراز اول ایرانی در واقع شاگردان او بودند که از جملۀ آنها می توان به فریده بهبود، مینا سكاتیان، المیرا آزادی، پری پركسنلی، فوزیه مجد، فریدون ناصری، فرهاد فخرالدینی ، فرشاد سنجری، مریم حسابی، چیستا غریب، فریدون ناصحی، گلارا صدقی، لیدا بربریان، كاملیا مسیح، گاگیك بابائیان، پیمان سلطانی و … اشاره كرد.وی نخستین رسیتال پیانو را در ۱۹۴۰ش در برلین اجرا کرد. رسیتال های متعددی نیز در آلمان و اتریش به اجرا در آورده که با تحسین منتقدان موسیقی مواجه شده است. ملیک اصلانیان بعدها به ایران بازگشت و در هنرستان عالی موسیقی شروع به تدریس کرد. چهارگاه برای پیانو، افسانۀ آفرینش، گلبانگ، پروانه و اوراتوریوی سپیده از آثار وی هستند.[۱]

روبن گریگوریان
روبن گریگوریان (۱۲۹۴-۱۳۷۰ش)، آهنگ ساز، نوازندۀ ویلن و رهبر ارکستر، در تفلیس به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ کنسرواتوار حرفه ای تهران و پاریس بود.
مهم ترین فعالیت های وی عبارت اند از: پایه گذاری ارکستر سمفونیک تهران به همراه پرویز محمود، مدیریت ادارۀ موسیقی کشور، سرپرستی کمیسیون ملی ایران در بخش موسیقی یونسکو، تنظیم و چاپ دو جلد کتاب با عنوان ترانه های روستایی ایران در ۱۳۲۷ و ۱۳۲۸ش، پایه گذاری سمفونی زنان بوستون در۱۹۶۴م، رهبری ارکستر سمفونیک بوستون امریکا، رهبری ارکستر سمفونیک پورتلند امریکا (به مدت سه سال)، رهبری سمفونی میرزویان در ایروان در ژانویۀ ۱۹۷۲م و پایه گذاری کوارتت زهی کومیتاس در امریکا.نوشتن کوارتت های زهی، اسکرتز، چندین آواز برای پیانو، فانتزی اورینتال، آهنگ سازی برای قطعات سوئیت ایرانی، باداراک (موسیقی مخصوص کلیسا) و تنظیم ده ها ترانۀ محلی ایرانی از جمله آی سر کتل، مسم مسم، هی یار هی یار، دختر بویر احمد، دست به دستمالم و … از آثار وی محسوب می شوند. [۲]

زاون یدیگاریانس
پروفسور زاون یدیگاریانس (۱۲۹۳-۱۳۸۷ش)، م-درس و نوازندۀ ویلن و از پایه گذاران هنرستان موسیقی تبریز، در تبریز به دنیا آمد. وی در مدت كوتاهی مراحل ترقی و پیشرفت را پیمود و از بزرگانی چون شاهین دلانیان، لئون گریگوریان، بابگن تامرازیان و شاوارش باغداساریان – كه همگی از دانش آموختگان كنسرواتوارهای عالی فرانسه، بلژیك، آلمان و روسیه بودند- موسیقی را فراگرفت.
یدیگاریانس، که خود از پایه گذاران هنرستان موسیقی تبریز بود، نخستین استاد موسیقی این هنرستان نیز محسوب می شود. وی همچنین عضو شورای ارزشیابی موسیقی ادارۀ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان آذربایجان شرقی، از بهترین تک خوان های موسیقی كلاسیك و مدرس موسیقی بی همتایی بود. او كادانس های (قطعۀآخر یك آهنگ) بسیاری نیز برای كنسرتوهای مشهور نوشته است. پروفسور یدیگاریانس، به پاس سال ها فعالیت هنری، مفتخر به دریافت نشان درجۀ یک هنری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد.

ساتنیک آقابابیان
ساتنیک آقابابیان (۱۲۷۹- ۱۳۵۸ش)، معروف به ساتو پری، خوانندۀ اپرا و نخستین خوانندۀ زن ایرانی است. او همچنین در زمینۀ بازیگری نمایش و نمایشنامه نویسی نیز فعالیت داشته است. آقابابیان دانش آموختۀ کنسرواتوار شارلتنبورک برلین و کنسرواتوارهای سلطنتی مسکو، رم و فرانسه در رشتۀ آواز، باله و نمایش بود.
وی در ۱۳۰۶ش اپرت الهۀ جشن گل ها را به نگارش در آورد و در ۱۳۰۷ش سینما – تئاتر پری را در میدان مخبرالدوله پایه گذاری کرد. مادام پری را می توان نمادی از هنرمندان عرصۀ نمایش ایران در آغاز سدۀ اخیر و به ویژه، نمادی از نهضت هنری زنان آن دوره دانست. سعید نفیسی در ۱۳۰۴ش، در آستانۀ سفر کوتاه مدت مادام پری به خارج، از او به منزلۀ مردمک چشم جامعۀ هنری تهران یاد کرده و مسعود کوهستانی نژاد وی را در زمرۀ بزرگان عرصۀ نمایش در ایران دانسته است.

سیمون آیوازیان
سیمون آیوازیان (ولادت۱۳۲۳ش)، پدر گیتار کلاسیک ایران، نوازندۀ گیتار، نقاش، عکاس و معمار در بندر انزلی به دنیا آمد. وی گیتار را نزد استادان بنام اسپانیایی مانند خوان آلبا ،آلریو دیاز،جولیا بایزنتین و ژان دورینگ آموخت و مدرک دکترای خود را در رشتۀ معماری از دانشگاه سوربون فرانسه دریافت داشت.
فعالیت های حرفه ای وی عبارت اند از: تدریس معماری و موسیقی در دانشگاه تهران، عضویت در هئیت علمی دانشگاه تهران، نوازندگی گیتار کلاسیک و فلامینگو در بسیاری از جشنواره ها و مسابقات، سخنرانی در جشنواره ها و همایش های گوناگون در زمینۀ موسیقی، نوشتن کتاب ها و مقالات بسیار در زمینۀ معماری و نقاشی ایران و شرکت در بیش از ده نمایشگاه انفرادی و گروهی در زمینۀ نقاشی و عکاسی. به پاس سال ها فعالیت حرفه ای در زمینۀ موسیقی در مراسم گوناگونی، که هر یک بخشی از تاریخ گیتار ایران را تشکیل می دهند، از جمله جشنواره های فجر و جوان، از مقام هنری آیوازیان تجلیل به عمل آمده است. وی همچنین جایزۀ ویژه داوران همایش دانشجویی (دانشجویان خارجی) مادرید را نیز دریافت داشته است. [۳]

لودویک بازیل
لودویک بازیل (۱۳۱۰- ۱۳۶۹ش)، موسیقی دان و نوازندۀ ویلن، در همدان به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ مدرسۀ موسیقی سانتا چیچیلیای رم در رشتۀ آهنگ سازی بود.
از فعالیت های او می توان به رهبری گروه هم سرایان باشگاه فرهنگی – ورزشی آرارات تهران، همکاری با انجمن فیلارمونیک تهران، رهبری گروه کر اپرای تهران و پایه گذاری و رهبری گروه مرکز موسیقی هایریک اشاره کرد. بازیل قطعات برجسته ای بر مبنای آثار مذهبی و کلاسیک ارمنی به ویژه، کتاب سوگ نامۀ نارک خلق کرده است.

لوریس چکناوریان
لوریس چکناوریان (ولادت ۱۳۱۶ ش)، موسیقی دان، آهنگ ساز و رهبر ارکستر، در بروجرد به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ هنرستان موسیقی تهران، مدرسۀ موسیقی وین و دانشگاه میشیگان در رشتۀ رهبری ارکستر است.
چکناوریان، که تا ۲۰۰۰م رهبری ارکستر فیلارمونیک ارمنستان را برعهده داشت و در در حال حاضر رهبری ارکستر مجلسی رودکی و ریاست خانۀ اپرا را بر عهده دارد، در طول سال های فعالیت هنری خود ارکستر فیلارمونیک لندن، ارکستر فیلارمونیک سلطنتی انگلستان، ارکستر فیلارمونیک سلطنتی لیورپول، ارکستر سمفونیک لندن و ارکستر فیلارمونیک ارمنستان را رهبری کرده و برای بیش از ۴۵ فیلم سینمایی موسیقی ساخته است. معروف ترین آثار چکناوریان عبارت اند از: اپرای پردیس و پریسا، اپرای رستم و سهراب، بالۀ سیمرغ ، آهنگ نور و صدا (برای جشن های تخت جمشید)، توکاتا و فوگ برای ارکستر زهی، کنسرتو پیانو، سمفونی پرسپولیس و سمفونی برای بالۀ اتللو. وی در ۱۳۸۱ش، از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به دریافت نشان لیاقت درجۀ یک مفتخر شد.

لئون گریگوریان
لئون گریگوریان (۱۲۶۵- ۱۳۳۶ش)، موسیقی دان، نوازنده و آهنگ ساز، در تفلیس به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ مکتب واسیلیو روس در تفلیس و هنرستان موسیقی بروکسل بود.
گریگوریان طی سال ها فعالیت هنری به تدری-س موسیقی در شهرهای رشت و تبریز، پایه گذاری گروه کر چهار صدایی خلیفه گری ارمنیان تبریز، ارکستر سمفونی «سالن» (نخستین گروه ارکستر تبریز)، گروه موسیقی مجلسی ارمنیان تبریز و گروه کر ارمنیان گوسان تهران و تدریس ویلن در مدرسۀ عالی موسیقی تهران پرداخته و نخستین اپرا به زبان فارسی را نیز، به نام اپرای آنوش، در ایران به روی صحنه برده است. ایران، خیز، دلپسند، جلوه گل، سرود توانایی و سرود کارناوال از آثار وی هستند.

نیکول گالاندریان
نیکول گالاندریان (۱۲۶۰-۱۳۲۲ش)، آهنگ ساز، ترانه سرا، تنظیم کننده و رهبر ارکستر، در آکن (کمالیۀ ترکیه) به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ هنرستان سن پترزبورگ و مدرسۀ عالی گورکیان ارمنستان بود.
از جمله فعالیت های وی عبارت اند از: تدریس موسیقی در هنرستان های موسیقی وارنا در بلغارستان و تفلیس در گرجستان، تدریس موسیقی در مدارس ارمنیان و هنرستان موسیقی تهران و رهبری گروه کر گوقتان تهران (به مدت سی سال).
گالاندریان در طول فعالیت هنری خود بیش از پانصد قطعۀ موسیقی ساخته و تنظیم کرده است. وی خالق ۴۶ ترانه برای کودکان (هجده ترانه به زبان فارسی و ۲۸ ترانه به زبان ارمنی) و سه اپرت به نام های پروانه، چوپان و شکار لالوار است. کلیۀ آثار گالاندریان در دو جلد در ارمنستان منتشر شده است. [۴]

وارطان واهرامیان
وارطان واهرامیان (ولادت ۱۳۳۴ش)، موسیقی دان و نقاش، در تبریز به دنیا آمد. وی نزد استادان دکتر حسن زندباف و دکتر تقی مسعودیه به تحصیل موسیقی پرداخت. سپس، برای تکمیل تحصیلات خود راهی ارمنستان شد و نزد استاد سرگئی آقاجانیان و استپان شاکاریان به فراگیری موسیقی پرداخت.
پایه گذاری گروه کر چهار صدایی کومیتاس در تبریز، رهبری گروه کر کلیسای تبریز به مدت ۲۵ سال، عضویت در هیئت داوری مسابقات هنری دو – ر – می ارمنستان در ۲۰۰۵م و عضویت در هیئت داوری مسابقات بین المللی آواز سن پترزبورگ در ۲۰۰۶م از جمله فعالیت های وی محسوب می شود. آثار وی در زمینۀ موسیقی عبارت اند از: تصنیف بیش از ۲۵ سرود کرال به زبان فارسی و بیش از پنجاه سرود به زبان ارمنی. واهرامیان در زمینۀ نقاشی نیز فعال است. او در بیش از دوازده نمایشگاه نقاشی، در ایران و خارج از کشور، شرکت کرده و بیش از شصت اثر نقاشی در سبک های سوررئالیسم و کلاسیک دارد. وی، به پاس خدمات ارزنده در اشاعۀ فرهنگ ملی، مفتخر به دریافت نشان افتخار از جاثلیق گارگین اول شده است.

واروژان هاخباندیان
واروژان هاخباندیان (۱۳۱۵- ۱۳۵۶ش)، معروف به واروژان، آهنگ ساز و تنظیم کننده، در قزوین به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ مدرسۀ عالی موسیقی تهران بود و دورۀ تنظیم آهنگ و موسیقی پاپ را نیز در امریکا گذرانده بود.
واروژان در طول عمر هنری خود برای دو مجموعۀ تلویزیونی و ۲۵ فیلم سینمایی از جمله بر فراز آسمان ها، بت، حرفه ای، شام آخر، علف های هرز، ماه عسل، خانه خراب، ذبیح، شب غریبان، کندو، نازنین، همسفر، هیچ کسی بابا نمی شه، تنها و گل ها، خروس، شهر قصه، دشنه، صبح روز چهارم، فدایی، قدیر، رشید، حسن کچل، جهنم سفید، طلاق و کوسۀ جنوب موسیقی متن ساخت.
تنظیم های وی عبات اند از: قصۀ دو ماهی (ترانهسرا: شهیار قنبری، آهنگساز: بابک افشار)، جمعه (ترانهسرا: شهیار قنبری، آهنگساز: اسفندیار منفردزاده)، مرد تنها (ترانهسرا: شهیار قنبری،آهنگساز:اسفندیار منفردزاده)، جنگل (ترانهسرا: ایرج جنتی عطایی، آهنگساز: بابک بیات)، بنبست (ترانهسرا: ایرج جنتی عطایی، آهنگساز: بابک بیات)، گنجشکای خونه (ترانهسرا: اردلان سرفراز، آهنگساز:شماعی زاده)، مرداب (ترانهسرا: اردلان سرفراز، آهنگساز: شماعی زاده) و دو پنجره (ترانهسرا: اردلان سرفراز، آهنگساز: شماعی زاده). واروژان در ۱۳۵۱ش برای ساخت موسیقی متن فیلم صبح روز چهارم (۱۳۵۱ش) برندۀ جایزۀ سپاس شد. [۵]

والودیا آواک تارخانیان
والودیا آواک تارخانیان (۱۳۰۴-۱۳۹۱ش)، نوازنده، مدرس ویلن و تنها نوازندۀ ساز ویولا (از سازه-ای دورۀ باروک) در ایران، در تهران به دنیا آمد. وی نوازندگی ویلن را نزد استاد خوتسیف در تهران فرا گرفت.
فعالیت های هنری او عبارت اند از: نوازندگی و تک خوانی در ارکستر سمفونیک تهران، همکاری با گروه کوارتت شوبرت تهران و تک خوانی در گروه آلتو ارکستر سمفونیک هلند.

واهه خوجایان
واهه خوج-ایان (ولادت۱۳۰۸ش)، رهبر ارکستر و پایه گذار نخستین ارکستر رادیوی ملی ایران، دانش آموختۀ مدرسۀ موسیقی سانتا چیچیلیای رم است.
فعالیت های حرفه ای خوجایان عبارت اند از: پایه گذاری ارکستر رادیوی ملی ایران در ۱۳۴۶ش، نوازندگی در ارکستر سمفونیک تهران به رهبری روبن گریگوریان، نوازندگی در ارکستر مجلسی معروف سوسیه تاکورلی ایتالیا، تدریس ویلن در مدرسۀ موسیقی سانتا چیچیلیای رم، رهبری ارکستر رنو ایتالیا و نوازندگی ویلن (ویلن زن اول) در ارکستر کورلی و ارکستر تارتینی رم.
خوجایان برای یک عمر فعالیت هنری مفتخر به دریافت جایزۀ بزرگ دولتی ایالات متحدۀ امریکا شد.

ویگن دردریان
ویگن دردریان (۱۳۰۷-۱۳۸۲ش)، خواننده، آهنگ ساز، ترانه سرا، نوازنده و بازیگر سینما، در همدان به دنیا آمد. وی تحصیلات متوسطه را در تهران به پایان رساند.
سبک موسیقی ویگن که از ملودیهای ارمنی و گاه اروپایی بهره میبرد به «جاز ایرانی» معروف شد و به او لقب «سلطان جاز» ایران را دادند، گرچه موسیقی او ارتباطی با موسیقی جاز نداشت. ویگن چندین آهنگ هم ساخته و در مجموع، ۲۷ آلبوم از خود بر جای گذاشته است. او در ۱۳۳۳ش، به دعوت ساموئل خاچیکیان، به سینما روی آورد و نخستین بازی خود را در فیلم چهارراه حوادث (۱۳۳۴ش) به کارگردانی ساموئل خاچیکیان ارائه داد. وی تا ۱۳۴۵ش، که در آخرین فیلم خود با نام اعتراف به کارگردانی ناصر رفعت بازی کرد، مجموعاً در ۲۸ فیلم حضور یافت که در برخی از آنها خوانندگی نیز کرد، از جملۀ آنها می توان به فیلم های خون و شرف (۱۳۳۴ش)، تپۀ عشق (۱۳۳۸ش)، فردا روشن است (۱۳۳۹ش)، آتش و خاکستر (۱۳۳۹ش) و عروس دریا (۱۳۴۴ش) اشاره کرد. [۶]

هنرهای تجسمی
– معماری

آودیس اوهانجانیان
آودیس (اونیک) اوهانجانیان (۱۲۶۱- ۱۳۲۹ش)، معمار، در ایروان به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ مؤسسۀ فناوری تمسک روسیه در رشتۀ معماری بود.
اوهانجانیان بین ۱۹۱۹ – ۱۹۲۱م، در نخستین جمهوری مستقل ارمنستان، وزیر آبادانی این کشور بود. او پس از الحاق ارمنستان به اتحاد جماهیر شوروی به ایران مهاجرت کرد و در تبریز اقامت گزید. اوهانجانیان در ایران نخست به کار اکتشاف معادن نفتی پرداخت و سپس، به عمران و آبادانی روی آورد و به مقام مهندس ارشد دولتی رسید.
آثار وی عبارت اند از: جادۀ تبریز – ارسباران، احداث خیابان اصلی تبریز (امام خمینی کنونی)، باغ و مجتمع گلستان تبریز، تالار فرهنگ تبریز و ساختمان شهرداری تبریز.

اوژن آفتاندلیانس
اوژن آفتاندلیانس (۱۲۹۲- ۱۳۷۶ش)، معمار، در تبریز به دنیا آمد. وی دارای تحصیلات عالی در رشتۀ معماری از مدرسۀ هنرهای زیبای پاریس بود.آفتاندلیانس به مدت سی سال در دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران به تدریس پرداخت.
مهم ترین آثار وی عبارت اند از: تالار وحدت (رودکی)، تالار فرهنگ، موزۀ مردم شناسی ایران، تالار رودکی (فرهنگ)، دبیرستان نوربخش، برخی از کاخ های سلطنتی از جمله سعد آباد، فرح آباد، نیاوران و بابل، موزۀ کلیسای وانک اصفهان، نخستین ساختمان های فرودگاه مهرآباد، سینما گلدن سیتی (خیابان فلسطین) و کلیسای سرکیس مقدس (واقع در خیابان استاد نجات اللهی تهران).

پل آبکار
پل آبکار (۱۲۸۷- ۱۳۴۹ش)، از پیشروان جنبش نوگرایی معماری در ایران، در تهران به دنیا آمد. وی تحصیلات ابتدایی را در دبستان سن لویی تهران گذراند و در ۱۳۰۴ش برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت. دیپلم متوسطۀ خود را از دبیرستان اورلئان فرانسه گرفت و در همان سال در دانشگاه سن لوک بروکسل، در رشتۀ معماری، پذیرفته شد. او در کنار تحصیل در رشتۀ معماری دورههای شبانۀ مجسمه سازی، مقاومت مصالح، طراحی داخلی و منبتکاری را نیز طی کرد.
آبکار در طی دوران حرفه ای خود هفت سال ریاست دفتر فنی گمرکات، هفده سال ریاست دفتر فنی وزارت دارایی و مدتی نیز ریاست دفتر فنی شهربانی کل را برعهده داشت.
ساختمان سینما نیاگارا، ایستگاه رادیو (بیسیم)، ساختمان کلیسای ارمنیان کاتولیک (واقع در خیابان شمالی سفارت روسیه) و مدرسۀ کر و لالهای باغچهبان، همچنین کلیۀ ساختمانهای پیشکاریها و ادارات وزارت دارایی استانها و ساختمانهای گمرکات از آثار وی محسوب می شوند. آبکار تعداد زیادی ویلای مسکونی نیز ساخته و آخرین طرح او برندۀ نخست مسابقۀ طرح کاخ شهرداری تهران شد که البته به اجرا درنیامد. [۷]

رستم وسکانیان
رستم وسکانیان (۱۳۱۱ – ۱۳۹۲ش)، معمار، نقاش و پیکره ساز، در تبریز به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ رشتۀ هنر از دانشگاه تهران، فارغ التحصیل دانشگاه بوزار پاریس و دانش آموختۀ معماری از دانشگاه گراتس اتریش بود.تدریس در دانشگاه تهران، با درجۀ استاد یاری و مدیریت گروه هنرهای زیبای دانشگاه تهران از جمله فعالیت های حرفه ای وی محسوب می شود.
آثار وسکانیان عبارت اند از: باشگاه فرهنگی – ورزشی آرارات تهران، زورخانۀ تهران، کلوپ ارامنۀ تهران، عبادتگاه صلیب مقدس در باشگاه آرارات و کودکستان ارمنیان تبریز.
وسکانیان طی سال های فعالیت حرفه ای خود موفق به کسب جایزۀ بورس تحصیلی در دانشگاه پاریس، جایزۀ اول سی آی تی ای (CITE) از دانشگاه پاریس و جایزۀ دوسالانۀ تهران در ۱۳۳۶ش شده است. [۸]

کریستاپور تادوسیان
کریستاپور (کریستوفر) تادوسیان (۱۲۸۴- ۱۳۷۱ش)، معمار، در تفلیس به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ دانشکدۀ معماری ژنو بود.
تادوسیان عضو همایش بین المللی معماری مدرن بود و با لکور بوزیه، معمار بنام سوئیسی، همکاری داشت.
آثار وی عبارت اند از: ساختمان بانک ملی اهواز و بیمارستان فیروزگر. تادوسیان برای طرح ساختمان های ضد زلزله مفتخر به دریافت نشان طلای همایش بین المللی معماری مدرن شد.

گابریل گورکیان
گابریل گورکیان (۱۲۷۹- ۱۳۴۹ش)، از پایه گذاران معماری نوین در ایران، در استانبول به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ دانشگاه معماری و هنرهای کاربردی وین بود.
ریاست دفتر معماری شهرداری تهران از ۱۳۱۲ش به مدت چهار سال، دبیری همایش بین المللی معماری مدرن(CIAM) و تدریس در دانشگاه الینویز امریکا از جمله فعالیت های وی بودند.
آثار گورکیان عبارت اند از: کاخ دادگستری، ساختمان وزارت امور خارجه، وزارت صنایع، طرح باشگاه افسران و آمفی تئاتر مدرسۀ نظام. [۹]

گورگن پیچیکیان
گورگن پیچیکیان (۱۲۹۵- ۱۳۷۶ش)، معروف به مهندس گرگین، معمار، در ولگا گراد روسیه به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ رشته معماری بود.
آثار او عبارت اند از: بیمارستان بانک ملی تهران، شعبۀ مرکزی بانک ملی، شعبۀ بانک ملی ایران در دوبی، ساختمان چاپخانۀ مرکزی بانک مرکزی، جامعۀ الزهرای قم، مصلای قم، دانشکدۀ پزشکی قم،ساختمان های اولیۀ آسایشگاه کهریزک، کارخانۀ مینو و ساختمان نابینایان تهران.

لئون بابایان
لئون بابایان (ولادت۱۳۰۴ش)، معمار، در تبریز به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ رشتۀ معماری از دانشگاه تهران و دارای دیپلم مهندسی از انگلستان است. آثار بابایان عبارت اند از: کشتارگاه تهران، طرح ساختمان الحاقی سازمان برنامه و بودجه (واقع درمیدان بهارستان)، مدرسۀ ابتدایی و راهنمایی اَرَس (آراکس) تهران، طرح هتل بابا طاهر در همدان (مرکز توانبخشی کنونی)، طرح نمایشگاه و دفتر مرکزی شرکت ارج (در خیابان سپهبد قرنی، این طرح اجرا نشد) و طراحی و ساخت ساختمان های مسکونی و اداری متعدد در تهران، ابوظبی، امریکا و کانادا.

لئون تادوسیان
لئون تادوسیان (۱۲۷۶- ۱۳۵۹ش)، مهندس معمار، در تهران به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ رشتۀ مهندسی ساختمان از فرانسه بود. آثار او عبارت اند از: میدان حسن آباد تهران، کاخ مرمر و کاخ سفید سعد آباد.

مارکار گالستیانس
مارکار گالستیانس (۱۲۶۷- ۱۳۶۴ش)، معروف به الگال، مهندس معمار، در جلفای اصفهان به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ کالج کینگز لندن بود.
آثار او عبارت اند از: ساختمان پستخانۀ مرکزی (خیابان امام خمینی)، بانک شاهی (بانک تجارت شعبۀ میدان امام خمینی) و ساختمان شمارۀ ۱ وزارت امور خارجه.

وارطان هوانسیان
وارطان هوانسیان (۱۲۷۵-۱۳۶۱ش)، معروف به آرشیتکت وارطان، از پایه گذاران معماری نوین در ایران، در تبریز به دنیا آمد. وی دارای تحصیلات عالی در رشتۀ معماری و شهرسازی از مدرسۀ تخصصی معماری پاریس و نیز مدرسۀ هنرهای زیبای پاریس بود.
هنرستان دختران تهران، هتل دربند تهران، تکمیل باشگاه افسران وزارت جنگ، کاخ شهناز پهلوی، کاخ سعد آباد، سینما کریستال، سینما متروپل تهران، سینما دیانای تهران، مهمان خانۀ ایستگاه راهآهن تهران، هتل فردوسی تهران، ساختمان مرکزی بانک سپه تهران، بانک سپه شعبۀ بازار تهران، ساختمان جیپ تهران، مجتمع ساختمان های شاهرضا در تهران و مراکز بانک سپه در شهرستانها جملگی از آثار وی محسوب می شوند. [۱۰]

هوانس اونیک قریبیان
هوانس اونیک قریبیان (۱۲۷۸- ۱۳۶۴ش)، معمار، در تفلیس به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ رشتۀ معماری از دانشگاه کیف اوکراین بود.
او مهندس ناظر بناهای نظامی تهران بود و معماری شهرداری تبریز، شهرداری ارومیه، بناهای سلطنتی رضاشاه، کاخ رامسر و مهمان خانۀ رامسر را در کارنامۀ حرفه ای خود دارد.

– پیکره سازی

اما آبراهامیان
اما آبراهامیان (ولادت ۱۳۰۱ش)، پیکره ساز و متخصص کنده کاری بر روی چوب، در جلفای اصفهان به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران و دانشگاه بوزار پاریس است.
تدریس پیکره سازی و تاریخ هنر در دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران از جمله فعالیت های حرفه ای آبراهامیان محسوب می شوند. پیکرۀ هوانس خان ماسحیان، واقع در صحن کلیسای مریم مقدس تهران، نیز از آثار اوست.
آبراهامیان در ۱۹۶۰م موفق به کسب دو جایزه از نمایشگاه زنان پیکره ساز لندن شده است.

زاون آیوازیان
زاون آیوازیان (ولادت ۱۳۱۸ش)، پیکره ساز و مرمت کار آثار هنری، در روستای گردآباد چهارمحال بختیاری به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ دانشگاه هنرهای زیبای رم است.
آثار وی عبارت اند از: پیکرۀ مسروپ ماشتوتس (مبدع الفبای ارمنی) در موزۀ کلیسای وانک اصفهان؛ پیکرۀ خاچاطور کساراتسی، پایه گذار نخستین چاپخانه در ایران، در کلیسای وانک اصفهان؛ و پیکرۀ بارویر سواک، شاعر شهیر ارمنی.
آیوازیان تاکنون موفق به دریافت جایزۀ شهرداری رم در ۱۹۷۳م و دیپلم افتخار مؤسسۀ تجارت بین المللی رم در ۱۹۸۱م شده است. [۱۱]

لیلیت طریان
لیلیت طریان (ولادت ۱۳۰۹ش)، مادر پیکره سازی مدرن ایران، در تهران به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ دانشگاه هنرهای زیبای بوزار فرانسه است.
تدریس در دانشکدۀ هنرهای زیبا دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد اسلامی، پایه گذاری نخستین کارگاه ریخته گری برنز در دانشگاه هنرهای تزیینی، عضویت در کمیسیون نصب مجسمهها و یادبودهای ایران (وزارت فرهنگ و هنر)، عضویت در هیئت داوران دو سالانۀ مجسمه سازی تهران و شرکت در نمایشگاه استادان دانشگاه آزاد اسلامی از جمله فعالیت های طریان محسوب می شود.
آثار وی عبارت اند از: پیکرۀ یپرم خان در محوطۀ کلیسای حضرت مریم تهران و پیکرۀ یادبود مسروپ ماشتوتس، مبدع الفبای ارمنی، در محوطۀ کلیسای تارکمانچاتس تهران.
طریان بارها از سوی مراکز و دانشگاه های مختلف از جمله موزۀ هنرهای دینی امام علی(ع) مورد تجلیل و قدردانی قرار گرفته است. [۱۲]

نشان تانیک
نشان تانیک (ولادت ۱۳۱۸ش)، پیکره ساز، در ارومیه به دنیا آمد. وی دارای فوق دیپلم هنرهای صنعتی از سازمان میراث فرهنگی، کارشناسی ارشد زبان انگلیسی و ادبیات فارسی و دکترای افتخاری هنر است.
تانیک هنر پیکره سازی را نزد استادان جواد بیک زاکاتالی و حسن ارژنگ تا رسیدن به درجۀ استادی فراگرفت. وی از پایه گذاران و بانیان موزه های مردم شناسی گنجعلی خان کرمان، سعدآباد، تبریز، شاهرود و رشت و موزۀ پست و بسیاری دیگر از موزه های ایران است.
پیکرۀ کمال الملک، نقش برجستۀ استاد شهریار، پیکرۀ جدال شیر و اژدها، ترمیم پیکرۀ مرد نمکی، طراحی و ساخت موزۀ آب در مجموعۀ سعد آباد و طراحی و ساخت وسایل مجموعه های تلویزیونی سلطان صاحب قران، میرزا کوچک خان و امیر کبیر از آثار وی محسوب می شوند.تانیک تاکنون مفتخر به دریافت ده ها جایزه و تقدیرنامه و همچنین دریافت دکترای افتخاری هنر از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شده است. [۱۳]

– نقاشی

هاروطیون میناسیان
هاروطیون (آرتوش) میناسیان (۱۲۸۹- ۱۳۸۱ش)، نقاش، در رشت به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ دبیرستان شورای مرکزی تبریز و هنرستان کمال الملک بود.میناسیان در نقاشی های خود از تکنیک رنگ روغن بهره می برد. با وجودی که وی به نقاش دریاها معروف است و به او لقب آیوازوفسکی ایران را داده اند آثاری نیز در سبک مدرن و آبستره فیگوراتیو از وی برجای مانده است.
برپایی نمایشگاه های مختلف در ایران، اروپا و امریکا؛ شرکت در نمایشگاه بین المللی ونیز، در ۱۹۵۹م؛ شرکت در چندین دوره از نمایشگاه های دوسالانۀ تهران و افتتاح گالری شخصی در تهران به نام گالری ه. میناسیان از جمله فعالیت های وی محسوب می شوند.
مهم ترین آثار میناسیان عبارت اند از: بوسۀ یهودا، آواز دریا، آخرین موج و خلق سه تابلو به نام های شکسپیر، رومئو و ژولیت و پاگو به مناسبت چهارصدمین سالگرد تولد شکسپیر.[۱۴]

آلفونس آوانسیان
آلفونس آوانسیان (۱۳۱۱ – ۱۳۸۸ش)، نقاش، در تهران به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ رشتۀ هنر از دانشگاه هنر رم بود.
آوانسیان در بیش از ۲۱ نمایشگاه بین المللی نظیر دوسالانۀ ونیز و نمایشگاه ملی اسپولتو شرکت کرده و موفق به دریافت جوایزی چون جایزۀ الیوانو، در ۱۹۵۶م و جایزۀ پریمروپونداترا، در ۱۹۵۸م، شده است. لینو ماکاری، هنرمند بزرگ ایتالیایی، وی را هنرمندی ارزنده با سبکی خاص دانسته است.

آندره سوروگین
آندره سوروگین (۱۲۷۵ – ۱۳۷۵ش)، ملقب به درویش، نقاش، عکاس، مینیاتورساز و پایه گذار نقاشی قهوه خانه ای در ایران، در تهران به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ مدرسۀ سنت لوئی تهران بود.
سوروگین نمایشگاه های بسیاری در هند و شهرهای وین، برلین، بروکسل، پاریس و لندن ترتیب داده. مهم ترین آثار وی عبارت اند از: ۱۸۲ تابلو از رباعیات خیام و بابا طاهر، ۱۸۰ تابلو از غزلیات حافظ، ۴۱۶ اثر از شاهنامۀ فردوسی و نقاشی هایی از آوازهای سایات نوا، موسیقی دان شهیر ارمنی. همچنین صادق هدایت کتاب ترانه های خیام خود را به تابلوهای درویش مزین ساخته است.[۱۵]

ادمان آیوازیان
ادمان آیوازیان (ولادت ۱۳۱۰ش)، نقاش و معمار، در تهران به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ رشتۀ نقاشی از دانشگاه هنرهای زیبای رم و رشتۀ معماری از انگلستان است.
برجسته ترین آثار آیوازیان عبارت اند از: نقاشی از چهره های شاخص، طراحی موزاییک های مسجد جامع عمان، طراحی و اجرای هتل گاجره، طراحی داخلی مسجد فرودگاه ریاض، نقاشی های دیواری سالن انتظار فرودگاه جده، نقاشی های دیواری برای موزۀ ملی عربستان و طراحی و اجرای دبیرستان طوماسیان تهران.
آیوازیان، طی سال ها فعالیت هنری، موفق به کسب جوایز و افتخارات زیر شده است: عضویت در انجمن سلطنتی نقاشان رنگ روغن انگلستان (وی تنها هنرمند ایرانی عضو این انجمن است)؛ دریافت جایزۀ اول مسابقات بین المللی جوانان تهران، ۱۳۲۶ش؛ دریافت نخستین جایزۀ هنرمندان معاصر ایران، ۱۳۳۵ش؛ دریافت جایزۀ نخست مسابقۀ سالانۀ وزارت فرهنگ و هنر و انتخاب برای دوسالانۀ ونیز، ۱۳۳۷ش؛ دریافت جایزۀ وینز و رونیوتون نقاشان رنگ روغن مؤسسۀ سلطنتی، ۲۰۰۱م؛ و دریافت جایزۀ نمایشگاه سالانۀ آر اس ام ای (RSMA) از شرکت معتبر شیپ رایت.
آثار ادمان در موزه ها و گالری های معتبری چون موزۀ سنت لازار ونیز، موزۀ آرام خاچاطوریان ایروان، شرکت نوتروپ امریکا، موزۀ ملی – تاریخی عبدالعزیز عربستان سعودی، موزۀ آیوازوفسکی و … نگهداری می شود. [۱۶]

سمبات درکیورقیان
سمبات درکیورقیان (۱۲۹۲ – ۱۳۷۸ش)، یکی از پنج پایه گذار آبرنگ در ایران و پایه گذار شیوه های بدیع در نقاشی آبرنگ در ایران، در جلفای اصفهان به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ کالج انگلیسی اصفهان بود و بخشی از تحصیلات خود را نیز در لندن به پایان رساند.
نقاشی های شاع-رانۀ درکیورقیان بر روی روزنامه، که به سبک سمباتیسم معروف شده، آینه ای از اندیشه های او و نشانگر سفرهای وی به نقاط گوناگون جهان است. او، در طول سال ها فعالیت هنری خود، نمایشگاه های بسیاری را در ایران و خارج از کشور دایر کرد.[۱۷]

سونیا بالاسانیان
سونیا بالاسانیان (ولادت ۱۳۲۱ش)، نقاش، در اراک به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ دانشگاه هنرهای زیبای فیلادلفیاست.
از جمله فعالیت های او می توان به پایه گذاری مرکز هنرهای تجربی ارمنستان، شرکت در بیش از بیست نمایشگاه در شهرهای مختلف از جمله نگارخانه های زروان تهران، سامان تهران، اگزیت آرت نیویورک، گالری لوتوس نیویورک، فرانکلین فرنس نیویورک، پارت انستیتو بروکلین، دوسالانۀ ونیز و نمایشگاه گروهی نیویورک اشاره کرد.
بالاسانیان دارای ده جایزۀ بین المللی از موزه ها و دانشگاه های فیلادلفیا و نیویورک طی ۱۹۶۸ – ۱۹۷۳م است. آثار وی هم اکنون در موزۀ هنرهای معاصر ایران و موزۀ مرکز هنرهای معاصر ارمنستان و شماری از مجموعه های شخصی در سطح جهان نگهداری می شود.

سیراک ملکونیان
سیراک ملکونیان (ولادت ۱۳۱۰ش)، نقاش سبک مدرن، در روستای فردون تهران به دنیا آمد. وی از شاگردان مارکو گریکوریان، نقاش بنام ارمنی است.
ملکونیان در بیش از ۳۵ نمایشگاه انفرادی و گروهی در سطح جهان شرکت کرده. از جمله جوایزی که وی موفق به کسب آنها شده عبارت اند از: جایزۀ دوسالانۀ تهران، جایزۀ دوسالانۀ پاریس، جایزۀ بین المللی آرت اکسپوزیسیون، جایزۀ انجمن ایران – امریکا و جایزۀ هنرمندان معاصر ایران (دو بار). وی در حال حاضر در تورنتوی کانادا مشغول به تدریس نقاشی است.

کلارا آبکار
کلارا آبکار (۱۲۹۴ – ۱۳۷۵ش)، مینیاتورساز و تذهیب کار، در تهران به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ هنرستان عالی هنرهای زیبا با درجۀ ممتاز در مینیاتور و تذهیب بود.
شرکت در چندین نمایشگاه گروهی در نگارخانه های مهرگان، باشگاه ارامنه و موزۀ هنرهای معاصر از جمله فعالیت های حرفه ای وی محسوب می شوند.
معروف ترین آثار آبکار عبارت اند از: انوشیروان و بزرگمهر، شکار بهرام، یوسف و زلیخا، پیرزن و سلطان سنجر و تاج پیمان(نگین کاری روی نقره). وی همچنین تابلوهای بسیاری در زمینۀ تذهیب دارد که تذهیب هشت ظلعی او با طرح بته جقه بسیار معروف است. وی، به پاس سال ها فعالیت هنری، مفتخر به دریافت لقب استاد از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ۱۳۷۱ش شد. او همچنین برای طراحی سیمرغ خود جایزۀ جشنوارۀ کارل کروپ را دریافت داشت.
استاد کلارا آبکار در۱۳۷۲ش منزل و کلیۀ آثار خود را به سازمان میراث فرهنگی اهدا کرد و این سازمان نیز در ۱۳۷۳ش موزۀ کلارا آبکار را در مجموعۀ فرهنگی کاخ سعد آباد بنا نهاد.[۱۸]

مارکو گریگوریان
مارکو گریگوریان (۱۳۰۴ – ۱۳۸۶ش)، نقاش و بازیگر، در کروپوتکین روسیه به دنیا آمد. وی دان-ش آموختۀ دانشگاه هنرهای زیبای رم بود.
عضویت در هیئت داوری بین المللی نقاشی دوسالانۀ ونیز، ریاست انجمن بین ا لمللی دوسالانۀ ایران، حمایت از نقاشی قهوه خانه ای در ایران (که به فراموشی سپرده شده بود) و پایه گذاری موزۀ خاورمیانۀ سابرینا و مارکو گریگوریان در ارمنستان از جمله فعالیت های حرفه ای وی محسوب می شود.
او همچنین بازی در هفت فیلم ایرانی شهر بزرگ، آرامش قبل از طوفان، کلید، گرگ صحرا، طلای سفید، گذرگاه آخر، مردی در طوفان و مأموریت امکان ناپذیر (با نام هنری گریگوری مارک) و بازی در مجموعۀ سیزده قسمتی آشویتس (مربوط به جنایات نازی ها) را در کارنامۀ هنری خود دارد.
گریگوریان بالغ بر پنج هزار اثر هنری خود را، که در طی چهل سال فعالیت هنری گردآورده بود، در ۱۳۶۹ش، به موزۀ ارمنستان اهدا کرد. وی در طول زندگی هنری خود موفق به دریافت جوایز گوناگون شد.[۱۹]

هاکوپ هوناتانیان
هاکوپ هوناتانیان (۱۱۸۵ – ۱۲۶۰ش)، ملقب به رافائل تفلیس، بنیانگذار مکتب مدرن هنر نقاشی ارمنی و از استادان نگارگری، چهرهپردازی و صورت گری، در تفلیس به دنیا آمد. وی نقاشی را نزد پدرش، مگردوم هوناتانیان، که خود نقاشی ماهر بود، فرا گرفت.
موضوع نقاشی های او را بیشتر چهرۀ ثروتمندان، بازرگانان، روحانیان، ارتشیان و بانوان طبقۀ ممتاز تفلیس تشکیل می دهد. وی پس از عزیمت به ایران نقاش دربار قاجار شد.از آثار معروف هوناتانیان می توان به تصویر تمام قد ناصرالدین شاه قاجار و شمایل حضرت علی (ع) و همچنین نقاشی های کلیسای تادئوس بارتقیمئوس (واقع در خیابان مولوی) اشاره کرد.
هوناتیانیان طی سال ها فعالیت هنری موفق به دریافت نشان طلا از فرهنگستان سن پترزبورگ، ۱۸۶۶م و لقب نقاش باشی از ناصرالدین شاه قاجار شد. آثار وی در مجموعه های شخصی، در ایران و موزه های ارمنستان و گرجستان نگهداری می شود. سرگئی پاراجانوف، فیلم ساز نامدار ارمنی – روسی، در ۱۹۶۷م، مستند کوتاهی دربارۀ زندگی هاکوپ هوناتانیان با همین نام ساخته است. [۲۰]

هراچ کاراپتیان
هراچ کاراپتیان (۱۳۲۱ – ۱۳۸۵ش)، نقاش و مینیاتورساز مدرن، در تهران به دنیا آمد. وی، که تحصیلات خود را در انگلستان به پایان رساند، ابتدا دانشجوی رشتۀ معماری بود اما پس از مدتی به گرافیک و نقاشی روی آورد.
آثار کاراپتیان مبتنی بر موضوعات فلسفی و مذهبی و در سبک سوررئال است. وی با استفاده از تکنیک های آبرنگ، رنگ روغن، آکرلیک و گواش و تلفیق فرم های شرقی با فنون غربی دست به خلق آثاری ارزشمند زده. تابلوهای کاراپتیان در دهه های چهل و پنجاه میلادی موفق به کسب جوایز بسیاری شد. آثار وی در مجموعه های شخصی، موزۀ هنرهای معاصر ایران و موزۀ ارمنستان نگهداری می شود.

یرواند نهاپتیان
یرواند نهاپتیان (۱۲۹۲ – ۱۳۸۵ش)، نقاش و از پایه گذاران نقاشی آبرنگ در ایران، در جلفای اصفهان به دنیا آمد. وی تحصیلات خود را در کالج انگلیسی به اتمام رساند. سپس، در فاصلۀ بین ۱۳۰۲-۱۳۱۲ش نزد سرکیس خاچاطوریان، از نقاشان بنام ارمنی، به تکمیل هنر نقاشی پرداخت.
آثار نهاپتیان شامل مینیاتور، مناظر طبیعی و موضوعات برگرفته از زندگی روزمره است. تابلوهای کلیسای وانک جلفا و مسجد شاه اصفهان از شاهکارهای وی محسوب می شود و تابلوهای مردمی کوچ بختیاری و عصاری او زندگی روزمرۀ ساکنان جلفا را منعکس می سازد. تصویر طبیعت زیبای اصفهان مشخصۀ آثار اوست. آثار نهاپتیان در موزه های ایران و سایر نقاط جهان نگهداری می شود.

یسایی شاجانیان
یسایی شاجانیان (۱۳۱۸ – ۱۳۶۶ش)، مینیاتور ساز، مرمت کار آثار تاریخی و استاد تذهیب، در جلفای اصفهان به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ هنرستان هنرهای زیبا و از شاگردان یرواند نهاپتیان بود.
شاجانیان با مطالعۀ هنر مینیاتور در عصر صفوی به این هنر روی آورد. آثار بسیاری از وی در کلیسای وانک اصفهان، هتل عباسی اصفهان و هتل والدورف آستوریای نیویورک به چشم می خورد. شاجانیان همچنین دارای سابقه ای طولانی در مرمت آثار تاریخی است. تابلوهای مینیاتور سبک صفویه و قاجاریۀ شاجانیان در زمرۀ شاهکارهای جاویدان اوست. پس از مرگ شاجانیان، به پاس خدمات ارزندۀ وی، درجۀ دکترای هنر به او اعطا شد. [۲۱]

– گرافیک



ادوارد تیگران زهرابیان (ولادت ۱۳۱۸ش)، گرافیست و معمار، در تهران به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ رشتۀ معماری از دانشکدۀ معماری دانشگاه تهران است.
مهم ترین اتفاق هنری در زندگی زهرابیان در ۲۲ سالگی وی و در فاصلۀ پیش از ورود او به دانشگاه رخ داد. وی به طور اتفاقی آگهی فراخوان طراحی نشان هواپیمایی ملی ایران را، که هنوز به نام «هما» شناخته نشده بود، دید و طرحی تجربی را در آتلیۀ محسن فروغی آماده ساخت و در مسابقه شرکت کرد. هوشنگ سیحون و شماری از استادان دانشکدۀ هنرهای زیبا داوران این مسابقه بودند. در این مسابقه، طرح زهرابیان به منزلۀ طرح برگزیده پذیرفته و در ۱۳۴۱ش به منزلۀ نشان رسمی هواپیمایی هما ثبت شد. از دیگر طرح های زهرابیان طراحی نشان انجمن مهندسین و معماران ارمنی ایران است که در نمایشگاه آثار گرافیک طراحان ارمنی به نمایش درآمد.


بابکن (بوریس) آسیریان (۱۳۰۴- ۱۳۸۵ش)، از پیشگامان گرافیک ایران، در لشت نشا (از توابع رشت) به دنیا آمد. وی گرافیک را به صورت تجربی نزد استاد آلدو سرافیان فراگرفت.
او کار خود را با نوشتن بروشورهای سینمایی و طراحی پلاکارد برای فیلم های سینمایی آغاز کرد. بعدها، در آتلیۀ استاد بهرامی مشغول به کار شد و به مدت ۳۵ سال در این آتلیه، به منزلۀ گرافیست، فعالیت کرد. او نخستین نمایشگاه خود را در ۱۳۲۷ش در انجمن هنری ارمنیان برپا ساخت. در ۱۳۲۹ و ۱۳۷۳ش نیز، با برپایی نمایشگاه در انجمن وکس و انجمن فرهنگی – ورزشی آرارات تهران آثار خود را در معرض دید هنردوستان قرار داد.
آسریان بیش از پنجاه سال در حوزۀ گرافیک فعالیت حرفه ای داشت و آثار وی در داخل وخارج از ایران به نمایش درآمده است. طراحی چهرۀ هنرمندان نامدار موسیقی جهان از معروف ترین آثار ماندگار اوست.



سرژ آواکیان (ولادت۱۳۱۷ش) گرافیست، نقاش و پایه گذار زیر مجموعه های جدید رشتۀ گرافیک در ایران مانند طراحی حروف گرافیک تلویزیونی و چاپ گرافیک، در تبریز به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ دانشگاه هنرهای زیبای کرویدون لندن در رشتۀ هنرهای تجسمی و دانشگاه لندن در رشتۀ نقاشی است.
ریاست گروه گرافیک دانشگاه تهران، عضویت در هیئت علمی دانشگاه تهران و شرکت در نزدیک به پانزده نمایشگاه داخلی و بین المللی، نمایشگاه هنرهای زیبای ایلینگ لندن، نمایشگاه بین المللی هنر معاصر ایران و سومین نمایشگاه دو سالانۀ تهران از جمله فعالیت های حرفه ای وی محسوب می شوند.
مهم ترین آثار گرافیکی آواکیان عبارت اند از: طراحی با حروف الفبای ارمنی، طراحی پاکت پفک نمکی و طراحی پاکت شیر صنایع شیر ایران. آواکیان نخستین ایرانی عضو انجمن طراحان انگلستان (LSIAD) است. [۲۲]



موشق سارواریان (سروری) (۱۲۸۹-۱۳۶۰ش)، گرافیست، طراح صحنه، کارگردان سینما و از پیشگامان گرافیک نوین ایران، در تهران به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ رشتۀ علوم سیاسی و اجتماعی از دانشگاه ایروان بود.
موشق سارواریان در ۱۳۰۷ش به همراه برادرش، ناپلئون، نخستین پوسترهای سینمایی را در ایران طراحی کردند. آنها همچنین در ۱۳۰۹ش نخستین کارگاه تبلیغاتی ایران را در خیابان لاله زار بنا نهادند.
مهم ترین آثار طراحی سارواریان عبارت اند از: دکور فیلم شب نشینی در جهنم، که با توجه به سال ساخت آن از شاهکارهای سارواریان در تاریخ سینمای ایران است و دکور فیلم هایی مانند زندانی امیر( اسماعیل کوشان، ۱۳۲۷ش) و رستم و سهراب (شاهرخ رفیع، ۱۳۳۶ش).
وی در عرصۀ کارگردانی هم فعال بوده و فیلم های شب‌نشینی در جهنم (همکاری با ساموئل خاچیکیان)(۱۳۳۶ش)، شاهنامه آخرش خوشه، حاجی جبار در پاریس و مهتاب خونین مهم ترین آثار او در این زمینه به حساب می آیند.

– عکاسی



آنتوان سوروگین (۱۲۳۰-۱۳۱۲ش)، عکاس، در تهران به دنیا آمد. وی در تفلیس به تحصیل زبان فرانسه پرداخت و هنر عکاسی را نزد استاد مشهور روس، دیمی-تری ایوانوویچ، فراگرفت.
سوروگین در ۱۲۴۹ش همراه با برادرانش به ایران بازگشت و در تبریز ساکن شد. وی از موفق‏ترین عکاسان عصر خود بود و بیشتر عکس‌هایی که گرفته متعلق به سال‌های ۱۲۴۹- ۱۳۰۹ش است.
او توانایى خود را در ثبت تصاویر با به تصویر کشیدن دو حادثۀ مهم تاریخى دوران فعالیت هنری اش نشان داد: نخست، با ثبت مراسم اعدام میرزا رضای کرمانی پس از قتل ناصرالدین شاه و تشییع جنازۀ ناصرالدین شاه و دوم، با به تصویر کشیدن رخدادهاى نهضت مشروطیت.
دریافت لقب خان از ولیعهد مظفرالدین میرزا، دریافت نشان برای برگزاری نمایشگاهی در بروکسل در ۱۸۹۷م و پاریس در ۱۹۰۰م و دریافت نشان مقدس از دولت ایران در ۱۲۷۹ش از جمله جوایز و افتخاراتی است که آنتوان خان در طول عمر هنری خود کسب کرده.
از آنتوان سوروگین نزدیک به هفت هزار قطعه نگاتیو شیشه ای به یادگار مانده که حاصل کارهای خود او و دیگران است. به طور دقیق، ۶۹۶ قطعه نگاتیو و ۱۵۶ قطعه عکس اصلی از آثار وی در گالری هنر فریر واشنگتن و موزۀ ملی نژاد شناسی لیدن هلند نگهداری می شود.
او در ۱۲۵۰ش عکاس خانه ای در تبریز و دوازده سال بعد، در ۱۲۶۲ش، یک استودیوی عکاسی در خیابان علاء الدوله (فردوسی کنونی) تهران دایر کرد. طی این سال ها کتاب فن عکاسی، نگارش یکی از عکاسان مشهور فرانسوی، را نیز ترجمه و آن را به ولیعهد مظفرالدین میرزا، که به دستگاه وی راه یافته بود، اهدا کرد. [۲۳]



آرمان استپانیان (ولادت ۱۳۳۵ش)، عکاس، در آبادان به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ رشتۀ طراحی و گرافیک از دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران است.
شرکت در بیش از هجده نمایشگاه داخلی و پنج نمایشگاه خارجی در هند ،لهستان، فرانسه، لوکزامبورگ و قبرس و برپایی نمایشگاهی دربارۀ زندگی ارمنیان در فاصلۀ سال های ۱۸۶۰ – ۱۹۲۰م از جمله فعالیت های حرفه ای وی محسوب می شود. او تاکنون موفق به دریافت دیپلم ویژه از نمایشگاه دوسالانۀ تهران در ۱۳۶۵ش و دریافت تقدیرنامه از اولین نمایشگاه دوسالانۀ آسیا برای تحقیق دربارۀ عکاسی ایران در ۱۳۶۹ش شده است.




آلفرد یعقوب زاده
(ولادت۱۳۳۷ش)، عکاس، در تهران به دنیا آمد. وی طی رخدادهای انقلاب اسلامی ایران، در ۱۳۵۷ش، تحصیل در رشتۀ طراحی داخلی را رها کرد و وارد دنیای عکاسی شد.
عکاسی جنگ ایران و عراق و همکاری با خبرگزاری آسوشیتدپرس و آژانس عکس سیگما از جمله فعالیت های اولیۀ یعقوب زاده در زمینۀ عکاسی است. او با پیروزی انقلاب و شروع جنگ تحمیلی به جبهه‌ رفت و سه سال در گروه جنگ‌های نامنظم شهید دکتر چمران حضور داشت و برای رسانه‌های داخلی و خارجی عکاسی می کرد.
ثبت رویدادهای مربوط به گروگان گیری در جنگ لبنان و سیزده سال عکاسی درمیان مبارزان فلسطینی علیه اسرائیل از عمده فعالیت های یعقوب زاده محسوب می شود. همچنین، لحظاتی تاریخی از بحران های داخلی سومالی، افغانستان، ازبکستان، تاجیکستان، کوبا، هند، ترکیه، روسیه، عراق، چین، چچن، سری لانکا، امریکا و … با دوربین یعقوب زاده به ثبت رسیده است.
یعقوب زاده تجربه های ارزشمندی در زمینۀ عکاسی از آیین ها، مراسم مذهبی و سنت ها در بیش از ۲۴ کشور دارد. وی این مجموعه را در کتابی با عنوان مسیحیت در جهان منتشر و نمایشگاه این عکس ها را در میلان، بوداپست، پاپونیان و چند شهر دیگر اروپایی بر پاکرده است.
کسب رتبۀ نخست جشنوارۀ جهانی هنر و نیایش و همچنین جشنوارۀ روزنامه نگاری لیل فرانسه و کسب جایزۀ وُرد پرس فوتو برای عکس های جنگ ایران و عراق از جمله جوایز و افتخاراتی است که وی تاکنون به دست آورده.



اریک گریگوریان (ولادت ۱۳۴۸ش)، عکاس، در تهران به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ رشته روزنامه نگاری و روزنامه نگاری تصویری از دانشگاه سن خوزۀ امریکاست.
او عکاسی در مجلۀ دیلی نیوز و آژانس عکس پولاریس ایمیجز را در کارنامۀ هنری خود دارد و جایزۀ نخست بنیاد وُرلد پرس فوتو را نیز در ۲۰۰۲م ازآن خود ساخته است.


میناس (مگردیچ) پادگرهانیان (۱۲۶۴-۱۳۵۱ش)، معروف به استاد میناس، عکاس، در جلفای اصفهان به دنیا آمد. وی عکاسی را در هندوستان فراگرفت.
استاد میناس نخستین عکاس خانۀ اصفهان را، در ۱۲۹۰ش، در خیابان چهارباغ این شهر به نام عکاسی میناس دایر کرد. او در سال هایی که در اراک به فعالیت می پرداخت عکس های بسیار کوچکی تهیه می کرد که در میان گل سینه جا می شدند. بیشتر عکس های استاد میناس مربوط به بناهای تاریخی و خانواده های قدیمی اصفهان است اما مهم ترین مجموعۀ عکس های وی عبارت اند از: عکس های مربوط به مراسم اعدام چهارصد دزد و راهزن، به سفارش ادارۀ نظمیۀ اصفهان، در ۱۳۰۳ش و عکس های مربوط به مهاجرت ارمنیان ایران به ارمنستان در ۱۳۲۵ش.



نیکول فریدنی (۱۳۱۴-۱۳۸۶ش)، عکاس و طبیعت نگار، پدر عکاسی نوین ایران و سلطان عکاسی طبیعت، در اصفهان به دنیا آمد. وی عکاسی را از سن چهارده سالگی، در کرمان، نزد حسین شریفی، آغاز کرد و پس از آن به صورت خودآموز فراگیری آن را ادامه داد.
فریدنی سال ها به منزلۀ عکاس حرفه ای با شرکت ملی نفت ایران همکاری داشت. او طی سال ها فعالیت هنری نمایشگاه های متعددی را در کشورهای فرانسه، کانادا و سوئد برگزار کرد.
از آثار وی مجموعۀ عکس های مناظر طبیعی ایران در کتابی با عنوان مناظر طبیعی ایران و همچنین مجموعه عکس های بناهای دیدنی شهر یزد در کتابی مجزا چاپ شده است. دریافت جایزۀ اول عکاسی از کشور سوئد از جمله افتخارات وی محسوب می شود. [۲۴]



واهان ترپانچیان (۱۲۹۱-۱۳۷۷ش)، عکاس، فیلم بردار و پایه گذار نخستین لابراتوار عکس رنگی در ایران، در ارزروم ترکیه به دنیا آمد. او سال‌ها به صورت خودآموز در زمینۀ عکاسی فعالیت کرد و تجربیات فراوانی اندوخت.
پایه گذاری نخستین لابراتوار عکس رنگی در ایران با نام فتو واهه در خیابان جمهوری، چاپ نخستین نگاتیوهای رنگی در ایران و فیلم برداری از نخستین فیلم ناطق شانزده میلی متری ایران به نام دستکش سفید، به کارگردانی پرویز خطیبی، در۱۳۳۰ش، از جمله فعالیت های حرفه ای ترپانچیان است.

– باله



سرکیس جانبازیان (۱۲۹۲-۱۳۴۲ش)، مربی رقص باله، سولیست و پایه گذار نخستین هنرستان رقص تهران و نخستین رقصندۀ ایران، در آرماویر ارمنستان به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ هنرستان بالۀ واگانو سن پترزبورگ با تخصص سولیست و کارگردان و مربی رقص بود. همچنین، در رشتۀ ژیمناستیک دانشگاه ورزش لسزاف نیز تحصیل کرده بود.
جانبازیان در ۱۳۱۷ش به ایران مهاجرت کرد. هنرستان رقص تهران را در ۱۳۳۰ش و پرآوازه ترین گروه رقص تهران را نیز در ۱۳۴۱ش پایه گذاری کرد. وی ریاست دانشکدۀ گارد ملی و آکادمی نیروهای مسلح را برعهده داشت. کارگردانی و اجرای نخستین پوئم – سمفونی در ایران و احیای رقص های فولکلور ایرانی از دیگر فعالیت های وی محسوب می شوند.
مهم ترین آثار وی در طراحی باله عبارت اند از: رؤیاهای حافظ، دختر گل فروش چینی، فوارۀ باغچه سرای و رستم و تهمینه.



لی  لی لازاریان (؟ – ۱۳۸۲ش)، رقصندۀ باله و طراح رقص های فولکلور، در تهران به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ کالج موسیقی و هنر رم بود.
لازاریان هنرستان رقص فولکلور ایران و آموزشگاه رقص و موسیقی برای خردسالان پنج تا یازده سال را در تهران پایه گذاری کرد.
از مهم ترین آثاری که وی طی۵۴ سال فعالیت هنری لازاریان در داخل و خارج از کشور اجرا کرده می توان به بالۀ قلب مادر، اثر ایرج میرزا؛ بالۀ یتیم، اثر پروین اعتصامی؛ بالۀ تخت جمشید، با اجرای ارکستر سمفونیک؛ و بالۀ وسوسۀ شیطان اشاره کرد.



یلنا آودیسیان (۱۲۸۸- ۱۳۷۹ش)، معروف به مادام یلنا، رقصندۀ باله، در استانبول به دنیا آمد. وی دانش آموخته هنرستان باله اودسای بلغارستان بود.
او در تهران و تبریز به تشکیل گروه های هنری و رقص باله، طراحی و اجرای باله براساس داستان‌های ایرانی و تدریس باله پرداخت. آودیسیان، طی دوران فعالیت هنری خود، جوایز فراوانی کسب کرد و شهرت بسیاری به دست آورد به گونه ای که افتخار بسیاری از هنرمندان و آموزگاران باله این بود که از شاگردان مادام یلنا بوده‌اند.

ـ صنایع دستی



آودیس هاگوپیان (۱۳۱۳- ۱۳۸۴ش )، معروف به آوو، میناکار، نقره کار و حکاک (بر روی فلز)، در تبریز به دنیا آمد. وی فن زرگری را به مدت شانزده سال نزد استاد آرتزرونی آودیسیان فراگرفت.
تدریس میناکاری و قلم زنی در دانشگاه هنر دانشگاه تهران و شرکت در بیش از سی نمایشگاه جهانی – در کشورهای آلمان، یوگوسلاوی سابق، مجارستان، دانمارک، بلژیک، لهستان، کانادا، مکزیک و … – از جمله فعالیت های حرفه ای او محسوب می شوند.
مهم ترین آثار هاکوپیان عبارت اند از: قلم زنی و کنده کاری تابلوی ظهر عاشورا، اثر استاد فرشچیان و تابلوی دو کبوتر، که اولی در موزۀ آستان قدس رضوی و دومی در موزۀ بانک مرکزی ایران نگهداری می شوند.
کسب مقام نخست نمایشگاه جهانی مکزیکوسیتی از میان ۳۶ استاد برجستۀ جهان در ۱۹۷۴م؛ دریافت دیپلم افتخار از نمایشگاه جهانی مونترال کانادا با ارائۀ بیش از ۲۵ قطعۀ کنده کاری شده، برجسته کاری و قلم زنی شده بر روی طلا و نقره در ۱۹۷۲م؛ و کسب عنوان حکاک برجسته و دریافت نشان طلا از نمایشگاه صنایع دستی ایران در ۱۳۵۵ش از جمله جوایز و افتخاراتی است که وی در طول حیات هنری خود کسب کرده. بیشتر آثار هنری هاگوپیان در موزه های بانک مرکزی ایران، متروپولیتن نیویورک، بیروت، ایروان، مونترال کانادا، توکیو، واتیکان و وین نگهداری می شود.



لئون آودیان (۱۳۱۱-۱۳۹۰ش)، گوهرشناس، جواهرساز و پیکره ساز، در تبریز به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ مؤسسۀ جواهرشناسی امریکا (GIA) بود.
آودیان گالری طلا را در ۱۳۲۶ش و مؤسسه طلا را در ۱۳۲۹ش در تهران پایه گذاری کرد. وی کارشناس ارشد خزانۀ جواهرات بانک مرکزی ایران و عضو هیئت مؤسسان اتحادیۀ طلا، جواهر و استاندارد طلا در تهران بود. پایه گذاری مؤسسه مطالعاتی وان – واسپوراکان در ایران، به منظور مطالعۀ تاریخ پنج هزار سالۀ وان و واسپوراکان – از دورۀ اورارتوها – به نیت آشنا ساختن ارمنیان با سرزمینشان که اکنون در تصرف ترکیه است و برگزاری کلاس های متعدد و رایگان طلا سازی و گوهر شناسی در تهران از دیگر فعالیت های اوست.
آثار وی عبارت اند از: نیم تاج یاقوت قرمز به سفارش خزانۀ جواهرات بانک مرکزی (موجود در ویترین شمارۀ ۲۳، قطعۀ شمارۀ ۸۴)، تندیس ۱۸۰ سانتی متری حضرت عیسی مسیح و مریم مقدس ساخته شده از طلا و نقره، ساخت جواهرات و ظروف طلا برای دیپلمات های سرشناس، پادشاهان، ملکه ها و هنرپیشگان مشهور بین المللی و ساخت بیش از ده نیم تنه و تندیس از اساطیر ارمنی.
آودیان بارها از سوی دولت جمهوری اسلامی ایران، بانک مرکزی، اتحادیۀ طلا و جواهر سازی، موزۀ ایران باستان و موزۀ جواهرات ملی آستان قدس رضوی، به دلیل فعالیت های هنری خود، مورد تقدیر و قدردانی قرار گرفت.



هوانس آبکاریان (۱۲۵۴-۱۳۱۰ش)، معروف به یحیی، سازندۀ تار، در جلفای اصفهان به دنیا آمد.
آبکاریان طرز ساخت آلات موسیقی را از پدرش، خاچیک نجار باشی، فرا گرفت اما کم کم پا را فراتر گذاشت و سبک و مقیاس نوینی در تارسازی پی گرفت چنان که تار او به تار یحیی شهرت یافت. مقایسۀ آثار متعدد به جای مانده از او حکایت از آن دارد که انحراف معیار در تارهای ساخت او ناچیز و در حد صفر است.
آبکاریان در سه اندازۀ بزرگ، متوسط و کوچک تار می ساخت و برای ساخت آنها از چوب درخت توتی که طی فرایندی دو ساله آماده می شد استفاده می کرد. وی از ۱۳۰۰ش به بعد تاریخ ساخت تار و مهر خود را درون کاسۀ تار حک می کرد.
امروزه، تار یحیی به منزلۀ عالی ترین نوع تار شناخته می شود و از گران ترین و مشهورترین تارهای دنیاست. شمار تارهای باقی مانده از آبکاریان، حدود ۱۵۰ عدد تخمین زده شده که بیشتر آنها در موزه ها نگهداری می شود. [۳۲]

ادبیات و ترجمه


ادوارد حق وردیان (ولادت۱۳۳۱ش)، شاعر، مترجم و روزنامه نگار، در تهران به دنیا آمد.
حق وردیان عضو کانون نویسندگان ارمنستان و در عین حال مترجمی پرکار است. وی نخستین مترجم قرآن به زبان ارمنی است (به سفارش رایزن فرهنگی ایران در ارمنستان، در ۱۳۸۵ش) و همچنین، حجم عظیمی از ادبیات معاصر ایرانی را به ارمنی برگردانده.
از دیگر ترجمه های او می توان به موارد زیر اشاره کرد:
ترجمۀ آثار سهراب سپهری، قیصر امین‌پور، شمس لنگرودی، محمدرضا عبدالملکیان، گروس عبدالملکیان، رسول یون-ان، عب-اس جهانگیریان، محمدرضا یوسفی، صادق چوبک، غلامحسین ساعدی، فروغ فرخزاد (تولدی دیگر و ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد)، صادق هدایت (بوف کور، ۱۳۷۱ش و سه قطره خون). مجموعه ای به نام گنبد طلایی، شامل آثار ۲۴ شاعر معاصر ایران از نیما تا به امروز و مجموعۀ طلوع پیامبر، شامل اشعار ۲۱ شاعر ایرانی پس از انقلاب ۱۳۵۷ش. چهار آوریل و فرزند ناخلف نیز دو دفتر از مجموعه اشعار او هستند.
حق وردیان برای ترجمۀ قرآن کریم مفتخر به دریافت نشان طلا از وزارت فرهنگ و ادب ارمنستان و جایزۀ دانیق از کانون نویسندگان ارمنستان شده است.



ادیک باغداساریان (ولادت ۱۳۳۶ش)، معروف به گِرمانیک، نویسنده، سردبیر، مترجم، تاریخ دان و استاد دانشگاه، در تهران به دنیا آمد. وی دارای دکترای تاریخ و کارشناسی ارشد در مدیریت مهندسی پروژه از کاناداست.
او تاکنون ۵۹ جلد کتاب و ۱۴۰ مقاله در زمینۀ فرهنگ شرق و ۲۹ جلد کتاب و ۳۹ مقاله در رشتۀ کامپیوتر و برنامه ریزی نوشته است. از جمله آثار وی می توان به تاریخ ارمنستان، نامداران فرهنگ ارمنی، هنر نقاشی جلفای اصفهان، بابای پیر و شلغم، خلاصۀ تاریخ ارمنیان تهران، فرهنگ کاربران کامپیوتر و ترجمۀ کتاب نقش ارامنۀ ایران در تجارت بین الملل و ویرایش سوگنامۀ نارک، اشاره کرد.
باغداساریان به دلیل آثار و فعالیت های فرهنگی، تاریخی و علمی اش بارها از سوی مؤسسات علمی و فرهنگی و سازمان های دولتی و غیر دولتی ایران و ارمنستان مورد تقدیر قرار گرفته است.



زویا پیر زاد (۱۳۳۱ش)، نویسنده و مترجم، در آبادان به دنیا آمد و در همان جا به مدرسه رفت.
داستان های کوتاهی که او تاکنون به نگارش درآورده عبارت اند از: مثل همۀ عصرها، طعم گس خرمالو و یک روز مانده به عید پاک. چراغ ها را من خاموش می کنم و عادت می کنیم عنوان دو رمان از او و آلیس در سرزمین عجایب و آوای جهیدن غوک (مجموعه شعرهای ژاپنی) عنوان آثار او در زمینۀ ترجمه است.
پیرزاد برای نثر روان و سادۀ رمانچراغ ها را من خاموش می کنم جوایز فراوانی دریافت داشته از جمله جایزۀ بهترین رمان سال پکا (۱۳۸۰ش)، جایزۀ بهترین رمان بنیاد هوشنگ گلشیری (۱۳۸۰ش)، جایزۀ کتاب سال وزارت ارشاد جمهوری اسلامی (۱۳۸۱ش) و لوح تقدیر جایزۀ ادبی یلدا(۱۳۸۰ ش). دریافت جایزۀ بیست سال ادبیات داستانی، برای داستان کوتاه طعم گس خرمالو، در ۱۳۷۶ش و جایزۀ کوریه اینترناسیونال، برای ترجمۀ داستان کوتاه طعم گس خرمالو به زبان فرانسه، در ۲۰۰۹م از دیگر جوایزی است که پیرزاد برای آثار خود دریافت داشته.



زویا زاکاریان (ولادت ۱۳۲۹ش)، نمایشنامه نویس و ترانه سرا، در تهران به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ دانشگاه هنرهای دراماتیک تهران است.
آثار وی عبارت اند از: نویسندگی مجموعۀ تلویزیونی مثل‌آباد، از موفق‌ترین مجموعه‌های تلویزیونی ایران که سه مرتبه بازپخش شده است. این مجموعه بسیاری از ضرب‌المثل‌های مشهور و نیمه‌مشهور ایرانی را به شکل داستانی بازگو می کند؛ نگارش بیش از شش نمایشنامه، که معروف ترین آنها قصه های آقاجمال است که محبوبیت بسیاری پیدا کرد و بیش از نه ماه در امریکا به روی صحنه رفت؛ و سرودن بیش از ۵۵ ترانه برای خوانندگان معروف ایرانی.
در ۱۳۸۱ش، دکتر ماندانا زندیان به جمع‌آوری و تنظیم ترانه‌های زویا زاکاریان پرداخت و گزیده ای از آنها را با نظارت خود وی در مجموعه‌ای به نام طلوع از مغرب منتشر ساخت. زاکاریان از معدود نویسندگان ایرانی است که تمام آثارش به زبان فرانسوی ترجمه شده است.



سروژ استپانیان (۱۳۰۸ – ۱۳۷۵ش)، مترجم، در باکو به دنیا آمد. وی تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در رشت سپری كرد و به چهار زبان فارسی، روسی، فرانسه و انگلیسی تسلط کامل داشت.
نخستین اثر او ترجمۀ داستانی کوتاه به نام فیل در پرونده در ۱۳۴۱ش بود اما آنچه موجب شهرت او به منزلۀ مترجم شد انتشار ترجمۀ رمان سه‌جلدی گذر از رنج ها در ۱۳۵۵ش و ترجمۀ مجموعه نمایشنامه‌های چخوف در ۱۳۷۶ش بود.
آثار وی عبارت اند از: شطرنج و تئوری آن (نوشتۀ مایزلیس)، فیل در پرونده (مجموعه داستان‌هایی کوتاه از نویسندگان روس)، زندگی درگور (نوشتۀ ستراتیس می ری ویلیس)، گذر از رنج ها (نوشتۀ الکسی تولستوی)، بچه‌های آربات (نوشتۀ آناتولی ریباکف، در دو جلد)، جزیرۀ ساخالین (نوشتۀ آنتوان چخوف)، ماجراهای حیرت‌انگیز بارن مونهاوزن (نوشتۀ بورگ، ترجمه از آلمانی)، مجموعه آثار آنتوان چخوف (در ۷ جلد)، زندگی من (نوشتۀ برانیسلاو نوشیج) و نوازندۀ همراه و بیماری سیاه (نوشتۀ نینا نیکالایونا بربرووا).
استپانیان برای ترجمۀ مجموعه نمایشنامه‌های چخوف، در ۱۳۷۶ش عنوان اثر برگزیده و ممتاز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را ازآن خود ساخت. [۳۳]

کارو دردریان (کارو) (۱۳۰۴- ۱۳۸۶ش)، شاعر، ادیب و نویسنده، در همدان به دنیا آمد.
دردریان با دو نشریۀ سپید و سیاه و امید ایران و بخش خبر رادیو و تلویزیون ایران همکاری داشت.
آثار وی عبارت اند از: شکست سکوت، نامه‌های سرگردان، برادرم ویگن، سایۀ ظلمت، سمفونی سرگردانی یک انسان، خاطرات یک گورکن، ماسه‌ها و حماسه‌ها، پروازهای فکر، دو بیتی ها و کفرنامه.



لئون میناسیان (۱۲۹۹-۱۳۹۱ش)، نویسنده، پژوهشگر، تاریخ نگار، شاعر، نقاش، نوازنده و مترجم، در روستای خویگان اصفهان به دنیا آمد. وی تحصیلات ابتدایی را در مدرسۀ ارمنیان روستای خویگان و دوران دبیرستان را در مدارس ملی ارمنیان جلفا و کالج اصفهان، که امروز دبیرستان ادب نامیده می‏شود، گذارند.
میناسیان سرپرست افتخاری موزۀ ارمنیان جلفا، رئیس چاپخانۀ جلفای اصفهان و رئیس کتابخانۀ کلیسای وانک اصفهان بود. کتابخانۀ ملی آبوویان خویگان را وی در ۱۳۲۴ش پایه گذاری کرد و به مدت سی سال هم سابقۀ تدریس در مدارس ملی ارمنیان اصفهان را دارد.
آثار وی عبارت اند از: گردآوری، تنظیم و چاپ اسناد و مدارک بایگانی شده (۳۵۰ ساله) کلیسای وانک اصفهان، در ۱۳۶۲ش؛ نگارش بیش از ۹۲ کتاب به زبان ارمنی و بیش از ۲۰ کتاب به زبان فارسی؛ نگارش بیش از هفتصد مقاله برای روزنامۀ ارمنی زبان آلیک و بیش از سیصد مقاله برای نشریات پژوهشی کشور؛ چاپ کتاب تاریخ سیصد و پنجاه سالۀ ارامنۀ فریدن از سوی انجمن ادبی گروگ ملید در بیروت، در ۱۳۶۲ش؛ و نگارش کتاب های دو فرمان از حضرت رسول و حضرت امیرالمومنین، تاریخچۀ اولین چاپخانۀ ایران در جلفای اصفهان از ۱۶۳۸ تا ۱۹۷۲ میلادی، مؤسسه‌های ارامنۀ ایران و فهرست کتاب‌های خطی موزه ارامنه جلفا.
میناسیان برای سال ها فعالیت علمی و پژوهشی مفتخر به دریافت عنوان مرد سال از سوی مرکز بیوگرافی بین المللی کمبریج انگلستان (۱۹۹۷م)، دریافت عنوان مرد سال از سوی مرکز بیوگرافی کارولینای جنوبی امریکا (۱۹۹۷م) و دریافت دو نشان سورپ مسروپ و یک نشان سلطنتی از جاثلیق سیلیسی لبنان (۲۰۰۰م) شد. [۳۴]



هوانس خان ماسحیان (۱۲۴۳-۱۳۱۰ش)، روزنامه نگار، مترجم و سیاست مدار، در تهران به دنیا آمد. وی فارغ التحصیل و نخستین دانش آموختۀ مدرسۀ ملی ارمنیان ایران به نام هایکازیان و نیز دانش آموختۀ کالج دوپاریس فرانسه در رشتۀ علوم سیاسی و اجتماعی و تاریخ ادبیات بود.
ماسحیان نخستین مترجم رسمی وزارت امور خارجۀ ایران در زمان ناصرالدین شاه، مستشار سفارت ایران در آلمان به مدت بیش از یازده سال و نخستین سفیر ایران در ژاپن بود. نخستین هفته نامۀ ارمنی زبان ایران، شاویق، را نیز وی در ۱۲۷۳ش پایه گذاری کرد. ماسحیان ترجمۀ بیش از پنجاه اثر از نویسندگان اروپا مانند آلکساندر دوما و ترجمۀ آثار شکسپیر به زبان ارمنی و فارسی و ترجمۀ بیش از بیست نمایشنامه از آثار شکسپیر را در کارنامۀ خود دارد. [۳۵]



یرواند آبراهامیان (۱۳۱۹ش)، تاریخ نگار، در تهران به دنیا آمد. وی دارای مدرک کارشناسی ارشد تاریخ از دانشگاه آکسفورد و دکترا از دانشگاه کلمبیای امریکا است.
تدریس تاریخ ایران در دانشگاه های پرینستون و آکسفورد و تاریخ جهان و خاورمیانه در کالج باروک دانشگاه نیویورک از جمله فعالیت های آبراهامیان است.
آثار او عبارت اند از: ایران بین دو انقلاب، اسلام رادیکال مجاهدین ایرانی، خمینیسم، اعتراف شکنجه شدگان، تاریخ ایران مدرن و هدف قرار دادن ایران به همراه نوام چامسکی.
آبراهامیان همچنین مقالات زیادی دربارۀ تاریخ معاصر ایران نوشته ‌است. یکی از مقالات وی با نام «پارانوئید در سیاست ایران» در مجموعه‌ای با نام جستارهایی دربارۀ تئوری توطئه در ایران – که مجموعۀ سه مقالۀ بلند از آبراهامیان، احمد اشرف و محمدعلی همایون کاتوزیان است – به فارسی ترجمه و چاپ شده‌است. همچنین کتاب مقالاتی در جامعه‌شناسی سیاسی ایران او به دست سهیلا ترابی فارسانی به فارسی برگردانده شده‌است.
آبراهامیان در مقولۀ تاریخ ایران معاصر از برجسته‌ترین تاریخ‌نگاران محسوب می‌شود و فرد هالیدی، دانش‌پژوه ایرلندی، او را در زمینۀ نگارش تاریخ احزاب سیاسی ایران برترین محقق دنیا دانسته است.

هنرهای نمایشی
– سینما و تئاتر



آراپیک باغداساریان (۱۳۱۸ – ۱۳۶۴ش)، معروف به پطروس کارامیان، انیماتور و کارگردان، در ساری به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود.
او پایه گذار سینمای پویانمایی (انیمیشن) در ایران و از بانیان بخش فیلم سازی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است.
انیمیشن گرفتار(۱۳۴۹ش)، فیلم گرفتار (۱۳۵۱ش) و انیمیشن وزنه بردار از جمله آثار وی محسوب می شوند.
کارامیان برای انیمیشن گرفتار تشویق نامۀ هیئت داوران جشنوارۀ بین المللی کودکان و نوجوانان و عنوان بهترین فیلم کوتاه ۳۵ میلی متری را از جشنوارۀ پاریس دریافت داشته. او همچنین برای فیلم گرفتار عنوان بهترین فیلم را از جشنوارۀ تامپرۀ فنلاند کسب کرده است.



آرامائیس آقامالیان (۱۲۸۹ – ۱۳۶۴ش)، کارگردان تئاتر و سینما و فیلم نامه نویس، در جلفای ارمنستان به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ هنرستان نقاشی ایروان و دارای تحصیلات عالی تئاتر و هنرهای زیبا از برلین بود.
در جست و جوی داماد (۱۳۳۹ش)، بچه های محل (۱۳۳۹ش)، فرشته ای در خانۀ من (۱۳۴۲ش)، انسان ها (با همکاری مهدی میثاقیه) (۱۳۴۳ش)، دختر ولگرد (۱۳۴۳ش)، جلاد (۱۳۴۴ش)، در انسان (۱۳۴۵ش)، گل آقا (۱۳۴۶ش)، سه فراری (۱۳۴۸ش) و سه چشم (۱۳۴۹ش) از جمله فعالیت های سینمایی آقامالیان محسوب می شوند. وی در ۱۳۲۶ش، با همراهی ساموئل خاچیکیان، نمایش های بسیاری را با گروه تئاتر ارمنیان به زبان ارمنی و فارسی در باشگاه فرهنگی آرارات تهران اجرا کرد.


آرامائیس هوسپیان (۱۲۹۹ – ۱۳۵۹ش)، معروف به آرمان، بازیگر و کارگردان، در تبریز به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در دبستان هایکازیان – تاماریان تبریز گذراند. سپس، به علت تعطیلی مدارس ارمنیان از تحصیل بازماند. او از سنین نوجوانی شیفتۀ هنر نمایش شد و در نمایش های ارمنی بسیاری، در تبریز، به روی صحنه رفت.
آرمان مهم ترین بازیگر ارمنی تاریخ سینمای ایران است که در ۵۹ فیلم نقش آفرینی کرده. بازی او در فیلم گنج قارون اوج کار بازیگری وی محسوب می شود. آرمان بازی در فیلم های داستان های جزیره، خیابانی ها، عبور از مرز شب، خان نایب، شب زخمی، ماهی ها در خاک می میرند، شهر شراب، علف های هرز، قاصدک، دزد سوم، شب غریبان، ممل آمریکایی، سازش، شوهر کرایه ای، مرد شب، باران، آشوبگر، با شرف ها، چشمه، قدیر، آتشپارۀ شهر، برای که قلب ها می تپد؟، جان سخت، دیوار شیشه ای، رضا چلچله، ماجرای یک دزد، مرد هزار لبخند، یک خوشگل و هزار مشکل، یک مرد یک شهر، خشم عقاب ها، قصۀ شب یلدا، قوز بالا قوز، لیلی و مجنون، پسران قارون، رابطه، پلی به سوی بهشت، چرخ بازیگر، رودخانۀ وحشی، من هم گریه کردم، سرنوشت، شکوه جوانمردی، امروز و فردا، شمسی پهلوان، عصیان، عروس دریا، قهرمان قهرمانان، گنج قارون، انسان ها، شیطان در می زند، ضربت، جادۀ مرگ، دلهره، آس و پاس، فریاد نیمه شب، طوفان در شهر ما، چهارراه حوادث، خون و شرف، دختری از شیراز و بازگشت را در کارنامۀ بازیگری خود دارد.
وی همچنین کارگردانی فیلم عروس دریا را که در ۱۹۶۴م در جشنوارۀ فیلم مسکو به نمایش درآمد و تهیه کنندگی فیلم های شب زخمی، یاران، علف های هرز و سرنوشت را برعهده داشته است.



آربی آوانسیان (ولادت ۱۳۲۱ش)، کارگردان تئاتر و سینما در جلفای اصفهان به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ رشتۀ کارگردانی از مدرسۀ فیلم سازی لندن است.
تدریس در دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران در رشتۀ کارگردانی و بازیگری تئاتر و پایه گذاری کارگاه نمایشی در۱۳۴۸ش از جمله فعالیت های حرفه ای آوانسیان است. او در ژانویۀ ۱۹۷۹م با دعوت رسمی بنیاد گوته، به منزلۀ مهمان دولت آلمان – برای دیدار و همکاری با تئاترهای اشتوتگارت، برلین و مونیخ – عازم آلمان شد.
آثار آوانسیان در زمینۀ نمایش عبارت اند از: مادموازل ژولی، هدا گابلر، ویس و رامین، بکت ۵، یک قطعه برای گفتن، معلم من بای من، ناگهان هدی، حبیب الله مات فی حب الله هذا قتیل الله مات بسیف الله، باغ آلبالو، همان طور که بوده ایم، طلبکارها، برای دیگری، انسان حیوان و تقوا، کالیگولا، ایولف کوچولو، سواری درآمد رنگش سرخ و مویش سرخ و قدش سرخ و لبش سرخ و دندانش سرخ و اسبش سرخ و نیزه اش سرخ، خلوت خفتگان، پیرمرد مضحک، خواهر من باغی است با حصار و بانو با سگ ملوس.
در زمینۀ کارگردانی هم آوانسیان ساخت فیلم های نقاب (ماسک) (فیلم کوتاه، ۱۳۴۳ش)، پاروانا (پروانه) (فیلم کوتاه، ۱۳۴۴ش)، شوهر آهو خانم (۱۳۴۵ش)، مستند قره کلیسا ( ۱۳۴۶ش)، چگونه پیشبند سوزن‌دوزی‌شدۀ مادرم در زندگی ام گسترده می‌شود (۱۳۴۶ش) و چشمه (۱۳۵۰ش) را در کارنامۀ خود دارد. [۲۵]



آرتم اوهانجانیان (ولادت ۱۳۱۵ش)، کارگردان، مستندساز و تاریخ دان، در تهران به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ دانشگاه هنر اتریش در رشتۀ کارگردانی سینما و دارای دکترای تاریخ از دانشگاه اتریش است.
اوهانجانیان نویسندگی و کارگردانی بیش از شصت فیلم مستند و داستانی را در کارنامۀ حرفه ای خود دارد. از آخرین آثار مستند وی می توان به دو فیلم نفت و گاز ایران (۱۳۸۱ش) و وضعیت سیاسی ایران معاصر (۱۳۸۱ش) اشاره کرد. اوهانجانیان در زمینۀ تاریخ نیز فعالیت دارد و از ۱۳۶۳ش در بایگانی ملی اتریش به تحقیق در مورد متون مرتبط با تاریخ ارمنستان و نژادکشی ارمنیان در ۱۹۱۵م مشغول است و تاکنون مجموعه ای دوازده جلدی از اسناد و مدارک را تحت عنوان اتریش و ارمنستان منتشر کرده است.
فیلم فرش ایران او برندۀ جایزۀ نخست بیست و ششمین همایش فیلم های علمی در مادرید (۱۹۷۲م) و فیلم انرژی او برندۀ جایزۀ دوم سالانۀ فیلم های اقتصادی آلمانی زبان (۱۹۸۶م) و جایزۀ نخست سالانه برای نحوۀ تبلیغ در اتریش (۱۹۸۶م) شده است.



آرتو طریان (۱۲۷۱-۱۳۳۳ش)، کارگردان تئاتر و بازیگر، در تهران به دنیا آمد. وی دانش‌آموختۀ دانشگاه مسکو در رشتۀ بازیگری و نمایش بود.
طریان پایه گذار گروه های نم-ایشی بسی-اری در تهران و رشت بوده و نمایشنامه های بسیاری را کارگردانی و در آنها بازی کرده است، از جمله کارگردانی نمایش الهه، به نویسندگی منوچهر طباطبایی در۱۳۰۰ش و نمایش پریچهر و پریزاد، به نویسندگی رضا شهرزاد در ۱۳۰۱ش.



آرشاک قوکاسیان (ولادت ۱۳۲۳ش)،گوینده و صداپیشه (دوبلور)، در تهران به دنیا آمد. وی از شاگردان هوشنگ لطیف پور، سعید شرافت و احمد رسول زاده است و ورود خود را به دنیای دوبله و موفقیت خود را در این حرفه مدیون آنها می داند.
قوکاسیان در انبوهی از فیلم ها، مجموعه های تلویزیونی، انیمیشن‌های تلویزیونی و کارهای مستند، به منزلۀ گوینده و صداپیشه، حضور داشته که برخی از به یادماندنی‌ترین آنها عبارت اند از: در نقش جرج ویلسون، در فیلم گتسبی بزرگ (به جای اسکات ویلسون)؛ در نقش چارلز همیلتون، در فیلم بر باد رفته (به جای باند بروکس)؛ در نقش کوستا والدز، در فیلم لپاگور (به جای پاتریک فیری)؛ در نقش عکاس، در فیلم زد (به جای ژاک پرن)؛ در نقش عمار، در فیلم محمدرسول الله (به جای گریک هیگن)؛ در نقش سعید و بابک، به ترتیب در مجموعۀ تلویزیونی دایی جان ناپلئون و فیلم در امتداد شب (به جای سعید کنگرانی)؛ و در نقش هنری در فیلم هوش مصنوعی، ساختۀ استیون اسپیلبرگ، (به جای سم روباردز)(پس از ۲۶ سال دوری از کار).
در دوره های مختلف جشنوارۀ فجر از استاد قوکاسیان تقدیر به عمل آمده. در جشنوارۀ انجمن منتقدان و نویسندگان سینمای ایران با موضوع سینمای ۹۰ نیز لوح تقدیری به ایشان اهدا شد. مراسم بزرگداشتی نیز با حضور علی کسمایی، پیش کسوت صداپیشگی در ایران، برای تجلیل از مقام استاد ترتیب داده شد و در آن از نام گذاری یکی از استودیوهای انجمن گویندگان جوان به نام استاد آرشاک قوکاسیان خبر داده شد.


آلکس آقابابیان (۱۳۰۳- ۱۳۷۶ش)، مدیر دوبلاژ و پایه گذار دوبلۀ فیلم های خارجی در ایران، در تهران به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ دانشگاه رم در رشتۀ کارگردانی سینما بود.
پایه گذاری داریوش فیلم، در۱۳۲۵ش،دوبلۀ نخستین فیلم خارجی در ایران با نام سرگذشت فریدون بینوا، در ۱۳۳۱ش و آموزش دوبله از جمله فعالیت های وی محسوب می شوند. آقابابیان دوبلۀ فیلم های گرگ مزرعه، برنج تلخ و بهلول در جزیره کاپری را نیز در کارنامۀ خود دارد.



آنیک شفرازیان (۱۲۸۹ – ۱۳۷۵ش)، بازیگر تئاتر و سینما، در جلفای اصفهان به دنیا آمد. وی در ابتدای دهۀ ۱۳۲۰ش به گروه های تئاتری محلی پیوست اما پس از نقل مکان به تهران با ساموئل خاچیکیان و آرمان آشنا شد که حاصل آن بازی در نمایش‌های گروهای تئاتری ارمنیان تهران بود.
شفرازیان در بیش از چهل فیلم سینمایی نیز ایفای نقش کرده که مهم ترین آنها عبارت اند از: دلهره (ساموئل خاچیکیان، ۱۳۴۱ش)، ضربت (ساموئل خاچیکیان، ۱۳۴۳ش)، سرسام (ساموئل خاچیکیان، ۱۳۴۴ش)، جهنم سفید (ساموئل خاچیکیان، ۱۳۵۰ش)، درشکه چی (نصرت کریمی، ۱۳۵۰ش)، شازده احتجاب (بهمن فرمان آرا، ۱۳۵۳ش)، شطرنج باز (محمدرضا اصلانی، ۱۳۵۶ش)، کلاغ (بهرام بیضایی، ۱۳۵۷ش)، در سرزمین آرزوها (مجید قادرزاده، ۱۳۶۶ش)، هامون (داریوش مهرجویی، ۱۳۶۹ش).
او در بهمن ۱۳۶۶ش مفتخر به دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش دوم زن از ششمین جشنوارۀ فیلم فجر برای ایفای نقش در فیلم در سرزمین آرزوها شد.



آوانس اوهانیان (۱۲۷۹ – ۱۳۴۰ش)، نخستین کارگردان، فیلم نامه نویس و بازیگر ایران، در عشق آباد ترکمنستان یا مشهد(؟) به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ رشتۀ سینما از هنرستان سینمایی مسکو بود.
او نخستین مدرسۀ سینمایی ایران را به نام پرورشگاه آرتیستی سینما در ۱۳۰۹ش، نخستین مدرسۀ سینمایی هند را در ۱۳۱۸ش و نخستین استودیو فیلم ایران را به نام پرس فیلم در ۱۳۱۱ش پایه گذاری کرد و کارگردانی فیلم های آبی و رابی (نخستین فیلم سینمایی ایران،۱۳۰۹ش) و حاجی آقا، آکتور سینما (۱۳۱۱ش) را نیز در کارنامۀ خود دارد. [۲۶]



ایرن زازیانس (۱۳۰۶ – ۱۳۹۱ش)، بازیگر و از نخستین بازیگران زن سینمای ایران، در بابلسر به دنیا آمد. وی دوران تحصیل خود را در مدرسۀ شاهدخت بابلسر به پایان رساند و از همان روزگار به ادبیات، هنر و مقولات نمایشی علاقه مند شد و نخستین تجربه های بازیگری خویش را نیز در همین مدرسه به دست آورد.
زازیانس در بیش از ۳۱ فیلم ایفای نقش کرده است. بهترین نقش آفرینی های وی بازی در فیلم محلل، ساختۀ نصرت الله کریمی، بازی در مجموعۀ تخت ابوذر و بازی در نقش مهد اولیا در مجموعۀ تلویزیونی سلطان صاحب قران بوده. دیگر فیلم های مهم زازیانس عبارت اند از: بلوچ (مسعود کیمیایی)، خداحافظ رفیق (امیر نادری)، خروس (شاپور غریب) و برهنه تا ظهر با سرعت (خسرو هریتاش).



پطروس پالیان (ولادت ۱۳۱۰ش)، فیلم بردار، در تهران به دنیا آمد. وی دورۀ سینمایی دانشگاه سیراکیوز، شعبۀ تهران، را گذرانده است.
از جمله فعالیت های پالیان عبارت اند از: فیلم برداری در دیانا فیلم، ریاست گروه فیلم برداری ادارۀ کل هنرهای زیبای کشور و فعالیت در سمت های فیلم بردار خبری و آثار مستند ادارۀ کل هنرهای زیبای کشور و فیلم بردار مخصوص دربار در سفرهای خارجی.
پالیان از ۱۳۳۸ش با فیلم هالو، ساختۀ هوشنگ امیرفضلی، به سینمای حرفه ای روی آورد و تا ۱۳۵۷ش، که به خارج از کشور مهاجرت کرد، فیلم برداری از بیش از ده عنوان فیلم بلند را در کارنامۀ خود به ثبت رساند.
آثار سینمایی پالیان عبارت اند از: هالو (۱۳۳۸)، شد شد نشد نشد (۱۳۳۹)، شب قوزی (۱۳۴۳)، سیاوش در تخت جمشید (۱۳۴۶)، یاران (۱۳۵۳)، هیاهو (۱۳۵۳)، علف های هرز (۱۳۵۵)، شارلوت به بازارچه می آید (۱۳۵۶) و شمر (۱۳۵۹).
آثار مستند وی نیز شامل شقایق سوزان، به کارگردانی هوشنگ شفتی (۱۳۴۳ش) و طلوع جدی، به کارگردانی احمد فاروغی قاجار (۱۳۴۳ش) است.
شقایق سوزان، از آثار مستند ماندگار در زمینۀ مردم‌شناسی، درمورد زندگی ایل بختیاری است. طلوع جدی نیز اثری است متفاوت که گردشی در کوچه‌ها، محله‌ها و مکان‌های تاریخی اصفهان را همراه با پسرکی بازیگوش به تصویر می کشد.
طلوع جدی در جشنوارۀ کن در ۱۹۶۵م جایزۀ بهترین فیلم برای جوانان را به دست آورد و همچنین، پلاک نقرۀ جشنوارۀ کارتاژ تونس را نیز ازآن خود ساخت.


روبیک منصوری (۱۳۱۶- ۱۳۷۹ش)، متخصص صدا و آهنگ ساز، در تهران به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ هنرستان موسیقی تهران بود.
منصوری در طول حیات حرفه ای خود به صداگذاری بیش از هزار فیلم در ایران؛ همکاری با استودیوهای آژیر فیلم، ایران فیلم، پاریس فیلم، شاهین فیلم و نقش جهان؛ پایه گذاری استودیو فیلمکار در ۱۳۵۰ش؛ آهنگ سازی برای بیش از ۱۹۴ فیلم ایرانی؛ تنظیم موسیقی برای بیش از ۲۴ فیلم ایرانی؛ و انتخاب و تدوین مجدد موسیقی برای بیش از ۲۵ فیلم پرداخته است.
از جمله فیلم هایی که او صداگذاری کرده می توان به فیلم های طوفان در شهر م-ا، فریاد نیمه شب
(ساموئل خاچیکیان)، حسن کچل و حاجی واشنگتن و مجموعۀ تلویزیونی هزاردستان (علی حاتمی)، پستچی (داریوش مهرجویی)، ناخداخورشید (ناصر تقوایی)خاک و قیصر(مسعود کیمیایی) نرگس (رخشان بنی اعتماد)، بایکوت (محسن مخملباف) و خداحافظ رفیق (امیر نادری) اشاره کرد.
منصوری در ۱۳۷۸ش مفتخر به دریافت تندیس خانۀ سینما و دیپلم افتخار به پاس یک عمر تلاش مستمر و صادقانه شد.


زاون قوکاسیان (ولادت۱۳۲۹ش)، کارگردان سینما، منتقد و نویسنده، در جلفای اصفهان به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ رشتۀ شیمی از دانشگاه اصفهان است.
او فعالیت سینمایی را از زمان دانشجویی آغاز کرد. از ۱۳۵۰ش به فیلم سازی روی آورد و از ۱۳۶۰ش شروع به همکاری با صدا و سیمای جمهوری اسلامی کرد. سردبیری فصلنامه ها و ویژه نامه های گوناگون فرهنگی و ادبی، مدیریت گروه سینمایی مؤسسۀ آموزش عالی سوره، مدیریت اجرایی جشنوارۀ بین المللی زردآلوی طلایی ارمنستان و داوری جشنوارۀ بین‌المللی زردآلوی طلایی ارمنستان؛ جشنوارۀ فیلم توربین ایتالیا؛ و جشنوارۀ ملی فیلم ایران از دیگر فعالیت های وی محسوب می شوند.
قوکاسیان در زمینۀ نقد و بررسی آثار سینمایی نیز فعال است و نقدهای بسیاری از او در مطبوعات به چاپ رسیده است. وی همچنین تاکنون کتاب های دربارۀ چشمه (فیلمی از آربی آوانسیان) و نقد و معرفی آثارمسعود کیمیایی، بهرام بیضایی، عباس کیارستمی و رخشان بنی اعتماد را به رشتۀ تحریر در آورده است.
آثار وی در زمینۀ کارگردانی سینما عبارت اند از: در فلق، فصلی دیگر، عروس کهنه، میلاد مسیح و عیسی آموزگار است (به سفارش شبکۀ اول سیما).
فیلم های در فلق و فصلی دیگر، در دوره های مختلف جشنوارۀ سینمای آزاد ایران و فیلم عروس کهنه در جشنوارۀ هیروشیمای ژاپن، در ۱۹۷۳م، جوایزی را کسب کرده است.



ژوزف واعظیان (۱۲۹۷ – ۱۳۸۰ش)، کارگردان و تهیه کننده، در همدان به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ مدرسۀ امریکایی همدان و دبیرستان کزازی کرمانشاه بود.
واعظیان ضمن تحصیل در دبیرستان کزازی با تئاتر نوین آشنا شد و تئاتر را از گروه ارمنیان فعال در کرمانشاه فرا گرفت و به سرعت در عرصۀ بازیگری، طراحی صحنه، تهیه و تولید نمایش، تدارکات و کارگردانی پیشرفت کرد و تا ۱۳۱۸ش به کار حرفه ای در تئاتر پرداخت.
وی در ۱۳۲۶ش به همراه آرامائیس آقامالیان، ساموئل خاچیکیان و آرمان گروه تئاتر ارمنیان را تشکیل داد و در بهار ۱۳۳۶ش با کمک دکتر شاهرخ رفیع و همکاری ساموئل خاچیکیان استودیو آژیرفیلم را پایه گذاری کرد.
آثار وی در حوزۀ کارگردانی عبارت اند از: مرد سرگردان (۱۳۴۵ش)، ازجان گذشتگان (۱۳۴۶ش) و مبارزه با شیطان (۱۳۵۰ش).
واعظیان تهیه کنندگی فیلم های قاصد بهشت (۱۳۳۷ش)، طوفان در شهر ما (۱۳۳۷ش)، تپۀ عشق (۱۳۳۸ش)، در جست و جوی داماد (۱۳۳۹ش)، چشمۀ عشاق (۱۳۳۹ش)، بچه‌های محل (۱۳۳۹ش)، یک قدم تا مرگ (۱۳۴۰ش)، دختری فریاد می‌کشد (۱۳۴۰ش)، دلهره (۱۳۴۱ش)، قربانی هوس (۱۳۴۲ش)، ضربت (۱۳۴۳ش)، شیطان در می‌زند (۱۳۴۳ش)، مرد سرگردان (۱۳۴۵ش) و از جان گذشتگان (۱۳۴۶ش) را نیز برعهده داشته است.

ساموئل خاچیکیان (۱۳۰۳-۱۳۸۰ش)، کارگردان، فیلم نامه نویس و تدوینگر، در تبریز به دنیا آمد. وی دارای مدرک کارشناسی ارشد در رشته های علوم اجتماعی، تاریخ و باستان شناسی بود و مدتی نیز، به صورت مکاتبه ای، با یکی از مدرسه های سینمایی امریکا ارتباط داشت.
خاچیکیان را می توان از پیش گامان سینمای ایران دانست. شاید او جزو نخستین کارگردانانی بود که با دکوپاژ بر سر صحنۀ فیلم برداری می رفت و به این حرفه امتیازی ویژه بخشید. وی، به منزلۀ فیلم سازی نوآور، فیلم‌های جنایی را در ایران باب کرد و نخستین آنونس تاریخ سینمای ایران را برای فیلم دختری از شیراز ساخت و ده‌ها زمینۀ فنی دیگر را نیز تجربه کرد. او فعالیت خود را در تئاتر با نمایش سویل در تماشاخانۀ خورشید تبریز در ۱۳۱۷ش آغاز کرد. در تهران، انجمن تئاتر ارمنیان را با همکاری واهان آقامالیان، آرمان و ژوزف واعظیان در ۱۳۳۱ش و آژیر فیلم را با همکاری ژوزف واعظیان در ۱۳۳۱ش بنا نهاد.
شروع فعالیت سینمایی او به نویسندگی و کارگردانی فیلم بازگشت در۱۳۳۱ش بازمی گردد. پایه گذاری سازمان سینمایی مشعل در۱۳۵۰ش نیز از دیگر فعالیت های وی محسوب می شود.
ساموئل خاچیكیان را می‌توان پایه‌گذار ژانر دلهره و جنایی درسینمای ایران نامید چنان كه برخی به وی لقب هیچكاك سینمای ایران را داده‌اند. او کارگردانی و تهیه کنندگی بیش از ۳۱ فیلم را در کارنامۀ خود دارد از جمله شب نشینی در جهنم، ضربت، عقاب ها، فریاد نیمه شب و طلسم. [۲۷]

شاهین سرکیسیان (۱۲۸۹- ۱۳۴۵ش)، کارگردان تئاتر، نمایشنامه نویس و پایه گذار تئاتر نوین ایران، در وارنای بلغارستان به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ رشتۀ حقوق از فرانسه بود.
تئاتر ارمنیان تهران و گروه تئاتر ملی ایران (۱۳۳۷ش) را سرکیسیان پایه گذاری کرده است. آثار وی در حوزۀ کارگردانی تئاتر عبارت اند از: مرغ دریایی (آنتوان چخوف)، محلل (صادق هدایت)، مرده خورها (صادق هدایت)، قفس نهنگ (یوجین اونیل)، آرمنوهی (الکساندر شیروانزاده)، مازیار (صادق هدایت)، دایی وانیا (آنتوان چخوف)، قوی تر (اگوست استریندبرگ)، پیش از صبحانه (یوجین اونیل)، آوای قو (آنتوان چخوف)، گل روی لب (لوئیجی پیراندلو)، پوشاندن آنان که برهنه اند (لوئیجی پیراندلو)، کسب و کار خانم وارن (برنارد شاو)، بازی عشق (آرتور شینیتسلر)، کشتی ای به نام تصمیم (شارل و یلدراک)، چاخو (رافائیل پادگانیان)، در راه کاردیف (یوجین اونیل)، چنگال (صادق هدایت) و ناموفق ها (هانری رنه لنورمان).
سرکیسیان در زمینۀ نقد تئاتر و در حوزۀ ترجمه نیز فعال بوده. آثار او در زمینۀ ترجمه عبارت اند از: جنوب، اثر ژولین گرین؛ رسمر سهلم، اثر هنریک ایپسن؛ طبقۀ ششم، اثر آلفرد ژاری؛ عقاب دوسر، اثر ژان کوکتو؛ مادموازل ژولی، اثر آگوست استریندبرگ (این اثر به وسیلۀ آربی آوانسیان به روی صحنه رفته)؛ مارگریت، اثر آرمان سالا کرو؛ مایا، اثر سیمون گانتیلئیون؛ دختر دهاتی، اثر کلیفورداودتس؛ تخیلات یک مغز، اثر ژان ویکتو پلون؛ بادسام، اثر آگوست استریندبرگ؛ قمارباز، اثر فرانسوا گروسور؛ ترجمۀ بخشی از آثار استانیسلاوسکی و ترجمۀ مقاله هایی متعدد دربارۀ تئاتر و نقد نمایش ها در روزنامه ها. [۲۸]

گریگور یقیکیان (۱۲۵۹- ۱۳۲۹ش)، کارگردان تئاتر، نمایشنامه نویس، مترجم و روزنامه نگار، در آکن (کمالیۀ ترکیه) به دنیا آمد.
وی از پایه گذاران تئاتر در رشت، مترجم شخصی میرزا کوچک خان جنگلی و مدیر مسئول روزنامۀ ایران کنونی در رشت بود.
آثار نمایشی یقیکیان عبارت اند از: انوشیروان عادل و مزدک (نویسنده و کارگردان)، داریوش سوم (نویسنده و کارگردان)، جنگ مشرق و مغرب (نویسنده و کارگردان)، برای شرف (کارگردان)، میدان دهشت (نویسنده و کارگردان)، دیر باشد و خوش باشد (کارگردان)، سواره بشکوه (کارگردان)، خانم بالماسکه رفت (کارگردان)، کاوۀ آهنگر (نویسنده و کارگردان)، عاقبت وخیم (نویسنده و کارگردان)، انتقام (نویسنده و کارگردان)، عشق خونین (نویسنده و کارگردان)، خشایارشاه و فتح آتن (نویسنده و کارگردان)، آخرین روز بابل (نویسنده و کارگردان) و اپرت فردوسی (نویسنده و کارگردان).
از یقیکیان آثاری نیز در زمینۀ داستان به یادگار مانده که عبارت اند از: انقراض سلطنت اشکانیان در ایران، شاپور ذوالاکتاف و جنگ های او با ژولین، دختر قشنگ، صابیره، گیله دختر، شوروی و جنبش جنگل. [۲۹]



لرتا هایراپتیان تبریزی (۱۲۹۰- ۱۳۷۷ش)، بازیگر تئاتر و سینما و از نخستین بازیگران زن تئاتر ایران، در تهران به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ رشته تئاتر از دانشگاه مسکو بود.
هایراپتیان در نمایش های اتللو، ازدواج به سبک ایتالیایی، اودیپوس شهریار، اوژنی گرانده، بادبزن خانم ویندرمیر، پرندۀ آبی، پیراهن ابریشمی، تاجر ونیزی، توپاز، چراغ گاز، دو جلاد، سرگذشت وشمگیر، شنل قرمز، عشق و اتفاق، گناهکاران بی گناه، مردم، مستنطق، ولپن، ایولف کوچولو، همان طوری که بوده ایم، خلوت خفتگان (این نمایش به مناسبت پنجاهمین سال فعالیت تئاتری لرتا هایراپتیان و به کارگردانی آربی آوانسیان در سالن تئاتر چهارسو اجرا شد) به ایفای نقش پرداخته است.
وی در زمینۀ بازیگری در سینما نیز فعال بوده و بازی در فیلم های شب اعدام (به کارگردانی داوود ملاپور، ۱۳۴۹ش)، احساس داغ (به کارگردانی روبیک زادوریان، ۱۳۵۰ش)، معرکه (به کارگردانی روبیک زادوریان، ۱۳۵۰ش)، همای سعادت (۱۳۵۰ش)، با شرف ها (به کارگردانی قدرت الله بزرگی، ۱۳۵۱ش) و اسرار گنج درۀ جنی (به کارگردانی ابراهیم گلستان، ۱۳۵۳ش) را در کارنامۀ هنری خود دارد.

لوریک میناسیان (۱۳۲۲ – ۱۳۸۳ش)، بازیگر سینما و تئاتر، در تبریز به دنیا آمد. وی بازیگری را از دوران مدرسه و با گروه تئاتر آرمن، به سرپرستی شاهین سرکیسیان، آغاز کرد.
میناسیان فرزند آرمان هوسپیان، بازیگر نامدار سینمای پیش از انقلاب است. وی فعالیت سینمایی خود را از ۱۳۶۹ش با بازی در فیلم به یادماندنی پردۀ آخر، ساختۀ واروژ کریم مسیحی، آغاز و در طول فعالیت هنری خود در بیش از بیست فیلم بازی کرد.
میناسیان درحوزۀ سینما در فیلم های پردۀ آخر (واروژ کریم مسیحی، ۱۳۶۹ش)، دو نفر و نصفی (یدالله صمدی، ۱۳۷۰ش)، مجسمه (ابراهیم وحید زاده، ۱۳۷۱ش)، تماس شیطانی (حسن قلی زاده، ۱۳۷۱ش)، جادۀ عشق (رجب محمدین، ۱۳۷۲ش)، بوی خوش زندگی (ابوالحسن داوودی، ۱۳۷۳ش)، بوی پیراهن یوسف (ابراهیم حاتمی کیا،۱۳۷۴ش)، بالاتر از خطر (سعید عالم زاده، ۱۳۷۵ش)، بودن یا نبودن (کیانوش عیاری، ۱۳۷۷ش)، مرد عوضی (محمد رضا هنرمند، ۱۳۷۷ش)، دختری با کفش های کتانی (رسول صدر عاملی، ۱۳۷۷ش)، آن شب که باران آمد (همایون اسعدیان، ۱۳۷۷ش)، مرد ۲۱۲ (رضا حیدر نژاد، ۱۳۷۷ش)، شب بی پایان ( حمید تمجیدی، ۱۳۷۸ش)، بوی کافور، عطر یاس (بهمن فرمان آرا، ۱۳۷۸ش)، عشق شیشه ای (رضا حیدرنژاد، ۱۳۷۸ش)، شوخی (همایون اسعدیان، ۱۳۷۹ش)، زندانی ۷۰۷ (حبیب الله بهمنی، ۱۳۷۹ش)، تکیه بر باد (داریوش فرهنگ، ۱۳۷۹ش) و جوجه اردک من (امیر فیضی، ۱۳۸۱ش) به ایفای نقش پرداخته است.
وی در زمینۀ تئاتر نیز فعال بوده و در نمایش هایکشتی ای به نام پایداری (نویسنده: رافائل بادکانیان، کارگردان: شاهین سرکیسیان، ۱۳۴۰ش)، آرمنوهی (نویسنده: آلکساندر شیروان زاده، کارگردان: شاهین سرکیسیان، ۱۳۴۰ش)، چاخو (نویسنده: رافائل بادکانیان، اقتباس برای صحنه: آربی آوانسیان، کارگردان: شاهین سرکیسیان، ۱۳۴۱ش)، تلف شدگان (نویسنده: لئو رمان، کارگردان: شاهین سرکیسیان، ۱۳۴۱ش)، شکار لالوار (نویسنده: واهان میراکیان، اقتباس برای صحنه:آربی آوانسیان، کارگردان: شاهین سرکیسیان، ۱۳۴۱ش)، بانوی سپیده دم (نویسنده: کازونا، کارگردان: شاهین سرکیسیان، ۱۳۴۲ش)، قوی تر (نویسنده: اگوست استریندبرگ، مترجم: آربی آوانسیان، کارگردان: شاهین سرکیسیان، ۱۳۴۲ش)، قبل از ناشتایی (نویسنده: یوجین اونیل، مترجم، آربی آوانسیان، کارگردان: شاهین سرکیسیان،۱۳۴۲ش)، برای شرف (نویسنده: آلکساندر شیروان زاده، کارگردان: شاهین سرکیسیان، ۱۳۴۲ش)، گدایان بزرگوار (نویسنده: هاکوپ بارونیان، کارگردان: آربی آوانسیان، ۱۳۴۶ش)، در راه (نویسنده: لئون شانت، کارگردان: آربی آوانسیان، ۱۳۴۸ش)، وارازداد (نویسنده: لودویک میکائیلیان)، نابخشودنی (نویسنده: گئورک دارفی)، ازدواج (نویسنده: گوگل)، شگفتی های طلاق، قلب معماست، دایی وانیا (نویسنده: چخوف)، همسران خوشبخت بازرس (نویسنده: گوگل)، بومرنگ، چنین است گر چنین می پندارید (نویسنده: پیر اندرو)، آری دنیا برگشه است، برو بمیر تا دوستت داشته باشم، داماد خارجی، گل سنگی و آنوش بازی کرده است. [۳۰]



میشا گوستانیان (۱۲۶۸ – ۱۳۳۰ش)، کارگردان تئاتر، در تفلیس به دنیا آمد.
گوستانیان به همراه همسرش، مارگو گوستانیان، نمایش های بسیاری را در ایران (رشت و تهران)، لبنان، فرانسه، مصر، یونان، رومانی و هند به روی صحنه برد.
آثار وی عبارت اند از: عاشق غریب (رشت)، جزای خدایی (رشت) و بیش از بیست اثر دیگر (که در تهران و شهرهای دیگر به روی صحنه رفته اند).

وارتو طریان (۱۲۷۵-۱۳۵۳ش)، بازیگر، در تبریز به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ رشته فن بیان از دانشگاه ژنو سوئیس بود.
وارتو طریان،که همسر آرتو طریان بود، به منزلۀ یکی از نخستین هنرپیشگان زن در بیشتر نمایش های همسرش در ایران و خارج از کشور به روی صحنه رفت و بارها از سوی مجلات ایرانی و مجلۀ دوفرانس فرانسه مورد تقدیر و تجلیل قرار گرفت.


وارطان آنتانسیان (۱۳۲۷-۱۳۶۳ش)، کارگردان و مستندساز، در اراک متولد شد. وی دانش آموختۀ مدرسۀ عالی تلویزیون و سینما و فارغ التحصیل رشتۀ کارگردانی دانشکدۀ هنرهای دراماتیک دانشگاه تهران بود.
آنتانسیان از پایه گذاران برنامۀ ورزش و مردم بود و در دانشکدۀ صدا و سیما نیز تدریس می کرد.
آثار وی عبارت اند از: مستند لوچو (۱۳۶۱ش) و مستند کشتی کج گردان (۱۳۶۳ش).



واروژ کریم مسیحی (ولادت ۱۳۳۱ش)،کارگردان، فیلمنامه‌نویس و تدوینگر، در اراک به دنیا آمد. وی در دانشکدۀ هنرهای دراماتیک دانشگاه تهران شروع به تحصیل کرد اما با نیمه کاره رها کردن آن به همکاری با بهرام بیضایی روی آورد.
آثار وی عبارت اند از: پردۀ آخر (۱۳۶۹ش) و تردید (۱۳۸۷ش)، که در هردوی آنها نوشتن فیلم نامه را هم برعهده داشته است.
فیلم پردۀ آخر برندۀ هشت سیمرغ بلورین از نهمین دورۀ جشنوارۀ فیلم فجر و فیلم تردید نیز نامزد یازده سیمرغ بلورین از بیست و هفتمین دورۀ جشنوارۀ فیلم فجر و برگزیدۀ بهترین فیلم، بهترین فیلم نامۀ اقتباسی و بهترین کارگردانی بخش نگاه اول بوده است. [۳۱]



واهاگ وارطانیان (۱۲۹۲-۱۳۸۱ش)، فیلم بردار، در تبریز به دنیا آمد. وی از شانزده سالگی به عکاسی روی آورد و فعالیت سینمایی خود را به منزلۀ یکی از دو فیلم بردار فیلم گل نسا، به کارگردانی سرژ آزاریان، آغاز کرد. فیلم برداری بیش از سی فیلم بین ۱۳۳۲-۱۳۵۲ش، تدریس در رشتۀ عکاسی و فیلم برداری در مدرسۀ عالی تلویزیون و همکاری با کارگردانان ارمنی همچون ساموئل خاچیکیان، سرژ آزاریان، آرامائیس آقامالیان و ژوزف واعظیان از جمله فعالیت های حرفه ای وی محسوب می شوند.
مهم ترین آثار وی عبارت اند از: پیمان (مهدی رئیس پور، ۱۳۳۹ش)، طلای سفید (جمشید شیبانی،۱۳۴۱ش)، آخرین گذرگاه (خسرو پرویزی،۱۳۴۱ش)، ترس و تاریکی (محمد متوسلانی،۱۳۴۲ش)، کشتی نوح (خسرو پرویزی،۱۳۴۷ش) و کج کلاه خان (صابر رهبر،۱۳۵۲ش).



هایک گاراگاش (۱۲۷۲ – ۱۳۳۹ش)، کارگردان تئات-ر، بازیگر، نمایشنامه نویس، مترج-م، روزنامه نگار و از پایه گذاران تئاتر در ایران، در تبریز به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ مدرسۀ سن لوئی تهران و مسلط به زبان های فرانسه، انگلیسی و روسی بود.
از جمله فعالیت های وی عبارت اند از: نشر نخستین نشریۀ فکاهی ارمنیان، بوبوخ، در ۱۲۹۹ش؛ چاپ سالنامۀ ارمنیان ایران در ۱۳۰۶/۱۹۲۷، ۱۳۰۷/۱۹۲۸ و ۱۳۰۹ش/ ۱۹۳۰م؛ انتشار هفته نامۀ ارمنی زبان وراتزنوند (رستاخیز) در ۱۳۰۹ش و تبدیل آن به روزنامه در خلال جنگ جهانی دوم؛ نویسندگی و کارگردانی فیلم یک نگاه در۱۳۳۱ش؛ عضویت در هیئت داوران نخستین جشنوارۀ گلریزان فیلم فارسی در ۱۳۳۵ش، ترجمه و چاپ کتاب داستان های ارمنی به فارسی در ۱۳۳۶ش؛ ترجمۀ ۳۵ نمایشنامه به زبان های فارسی و ارمنی؛ و تدریس در هنرستان هنرپیشگی و جامعۀ باربد (به مدت هفت سال).


هراند (هنریک) استپانیان (۱۲۷۰ – ۱۳۳۸ش)، کارگردان سینما و تئاتر ، بازیگر تئاتر و فیلم نامه نویس در تبریز به دنیا آمد. وی دانش آموختۀ کنسرواتوار استانبول بود.
او بازی در نمایش های طلا و خاکستر، آنا کریستین، پا باخته، مزاحم زندگی، دختر شکلات فروش، زورق بی صاحب، ریشارد ارلینگتون، دختر ولگرد، ماری مادلن، لبخند مرموز، تلافی و شعله را در کارنامۀ خود دارد. وی همچنین نویسندگی و کارگردانی فیلم از پاریس برگشته را بر عهده داشته است.