سخن مترجم

سال ۲۰۱۹م مصادف است با صدمین سالگرد تشکیل دادگاه های نظامی ترکیه که پس از پایان جنگ ‏جهانی اول و شکست ترکیه عثمانی تحت فشار نیروهای متفقین در ترکیه برگزار شد. هدف از تشکیل این دادگاه ها محاکمه ‏عاملان نژادکشی ارمنیان و سران حزب اتحاد و ترقی بود که کشور را وارد جنگ کرده بودند.‏

در همان روزها، احمد پهلوان کاردین، سردبیر روزنامه علمدار ترکیه، نامه ای سرگشاده ‏به ژنرال مصطفی ناظم پاشا، رئیس دادگاه نظامی، ارسال کرد که در ادامه ترجمه آن تقدیم خوانندگان ‏می شود.‏ این نامه در شماره ۲۵ آوریل ۱۹۱۹م در روزنامه علمدار و به زبان عثمانی به چاپ رسید. ‏سردبیر روزنامه علمدار در این نامه به تبعیدها، وحشیگری ها و کشتار ارمنیان در سرتاسر ‏امپراتوری عثمانی اشاره کرده و نام چند تن از مسئولان این جنایت را بر شمرده است. وی از رئیس دادگاه می ‏خواهد که به دقت به اظهارات شاهدان گوش دهد و آن را بررسی کند و تمام عاملان جنایات روی داده را به ‏اشد مجازات محکوم سازد.‏

متن نامه احمد پهلوان کاردین به مصطفی ناظم پاشا

ریاست محترم دادگاه، یک صدا می توانیم اعلام کنیم که شما فردی منصف و عادل هستید و این صفاتی است که شما از ملت ما ‏به ارث برده اید. از این رو، می خواهم با شما گفت و گویی بسیار شفاف و بدون تعارف داشته باشم.‏

بنده به دلیل تبعید ناخواسته در نظام گذشته شاهد تبعید و کشتارهای بسیاری در آناتولی بوده ام. این تبعید ها در شهرهای سینوپ(۲)، موش(۳)و آنکارا شدت بیشتری داشت. در آن نواحی، منطقه ای وجود دارد که ‏شمار ارمنیان تبعید و کشته شده آن به هزاران نفر می رسد.‏(۴)

آیا در آن منطقه اجرای طرح تبعید و کشتارهای برنامه ریزی شده فقط به کما ل بیگ و تِفیک بیگ ‏خلاصه می شود؟ من شخصاً اسامی بیست تن را در اختیار دارم که در اجرای این برنامه سهیم بوده اند.‏‏ حال چه چیز این موضوع را حائز اهمیت می کند؟

در دادگاه قبلی، طی محاکمه کمال بیگ نام های مختلفی به میان آمد. لازم بود ‏شما، که به عدل و انصاف شهره هستید، به آن نام ها توجه و هرچه سریع تر آنها را بازداشت و ‏محاکمه می کردید. سؤالم این است که به چه دلیل به این موضوع توجه نکرده اید؟

چگونه ممکن است ما ـ که یک فرد عادی و غیر مسئول بودیم و در موش، در تبعید به سر ‏می بردیم ـ در آن زمان از جزء به جزء رفتار و جنایات عاملان تبعید و کشتار ارمنیان شهر طرابوزان مطلع شدیم در ‏حالی که تا به امروز آن دادگاه محترم، که تمام امکانات حکومتی را در اختیار دارد، بررسی این جنایت ها را تمام ‏نکرده و هنوز، وارد جزئیات آن نشده است؟

عالی جناب، ما در سینوپ ملوانان بسیاری را دیدیم که از طرابوزان اسباب و اثاثیه به ‏استانبول منتقل می کردند. از آنان اطلاعات و جزئیات بسیار دقیقی را درباره تبعید و کشتار وحشیانه ‏شهروندان ارمنی مان در طرابوزان به دست آوردیم که جمال عظمی، والی آنجا و عوامل تشکیلات ‏مخصوص(۵) عامل آن بودند.‏

مشخص شد که همین افراد زنان و حتی، کودکان ارمنی را با وعده مهاجرت به کشور رومانی سوار قایق ‏کرده و پس از یک ساعت دور شدن از ساحل، تمامی آنان را در دریا غرق کرده اند. وقتی هم که بعضی ‏از آنان کوشیده اند برای نجات جان خود، دستشان را به قایق ها برسانند با تبر انگشتان آنان را قطع ‏کرده اند.‏

ما شخصاً شاهد این جنایت های خونین و هولناک نبوده ایم اما به اتفاق چند تن از دوستان به دقت صحبت های بیش از چهل، پنجاه ملوان را گوش کرده ایم اما مگر می شود در یک لحظه تمام آن جنایت های ‏وحشتناکی را که در طرابوزان اتفاق افتاده بود درک کنیم؟

در آن زمان، جمال ‏عظمی، بِسیم بیگ، رئیس اداره گمرک طرابوزان، را که به با وجدان بودن شهره است، از کار برکنار کرد زیرا وی تمام این جنایت ها را به نهادهای مافوقش گزارش کرده بود.‏

اما فرد دوم را، که جوانی به نام کِنان(۶) است، در منزل رفیق خالد بیگ ملاقات کردم. کِنان بیگ را از ‏سمت بازرس ویژه کشتارهای طرابوزان برکنار کرده بودند و وی پس از آن به استانبول باز گشته بود. این جوان ‏شجاع با دستور خلیل بیگ، وزیر دادگستری وقت ترکیه، فراخوانده شده بود تا در خصوص جنایت های ‏صورت گرفته علیه ارمنیان شهادت دهد. کِنان بیگ تنها به وظیفه اداری خود اکتفا نکرده بلکه شخصاً ‏از وقایع و صحنه هایی که خود شاهد بوده عکس گرفته است. این شخص برای من ‏تعریف کرد که خود وی در آماسیا(۷) شاهد جنایت های شخصی خون خوار به نام مِحمِت کاباش بوده که امروز ‏نامی از وی در دادگاه های شما شنیده نمی شود.‏

تمنا داریم که از این پس به دقت تمام شهادت های شاهدان را بررسی کنید و در دادگاه های بعدی ‏تمام شاهدانی را که از قلم افتاده اند برای شهادت به دادگاه فرا بخوانید.‏

امیدواریم توضیحاتی که در دادگاه داده خواهد شد اثبات کند که مردم بی گناه ما هیچ نقشی در این ‏جنایت ها نداشته اند و تنها، این گروه راهزن و جنایتکار بوده اند که دست به این اعمال وحشتناک زده اند. ‏امیدوارم آنان مجازات شوند و به سزای اعمالشان برسند.‏

خارجی ها مارا متهم می کنند که این جنایتکاران را مخفی کرده ایم و از آنان محافظت می کنیم در حالی ‏که حتی به فکر مردم ما نرسیده که این جنایتکاران را مخفی کنند زیرا مسئول کشتارهای رخ داده مردم ‏نیستند بلکه اعضای جنایتکار حزب اتحاد و ترقی هستند. مردم ما بی گناه هستند و تنها، راه اثبات حقیقت ‏محاکمه دقیق این جنایتکاران است.‏

روزنامه علمدار، ‏۲۵ آوریل ۱۹۱۹م