مادامی که ترکیه به نژادکشی ارمنیان در ۱۹۱۵م اعتراف نکرده و دولت امریکا[۲] آمادگی لازم را به دست نیاورده است تا با قبول آن حقیقت آشکار هم پیمان سیاسی خود را برنجاند، هیچ کس قالی یتیمان ارمنی را نخواهد دید.

یاکوپ کونتسلر،[۳] داروساز، جراح و مددکار اجتماعی اهل سوئیس از اتباع بیگانه ای است که طی ۱۹۱۵ ـ ۱۹۱۷م، در قلمرو امپراتوری عثمانی، از نزدیک شاهد کشتار ارمنیان[۴] به دست سربازان و مزدوران حکومت عثمانی بوده و شرح کامل آنچه را که دیده درکتابی با عنوان سرزمین خون و اشک در ۱۹۲۱م به چاپ رسانده است.

شهادت عینی و راستین یاکوپ کونتسلر در ثبت وقایع دهشتناک ۱۹۱۵م نه تنها نقشی مهم در اثبات حقانیت ارمنیان جهان برای احقاق حقوقشان به منظور التیام زخم های اجتماعی حاصل از اولین نژادکشی قرن بیستم داشته بلکه اقدامات انسان دوستانۀ او هیچ گاه از حافظۀ ملت ستمدیدۀ ارمنی محو نشده و نخواهد شد.

ارمنیان یاکوپ کونتسلر را برای فداکاری هایش در حمایت از کودکان ارمنی ای که به دلیل جنایت های ترک ها یتیم شده بودند «پدر یتیمان ارمنی» نام نهاده اند.

دکتر کونتسلر و همسرش، الیزابت، که در بیمارستان خود درشهر اورفا[۵] به مداوای بیماران مسیحی و مسلمان مشغول بودند، با بذل همتی فراموش نشدنی و قبول خطرات بسیار موفق شدند که هشت هزار طفل معصوم را از میان صد ها هزار کودک و نوجوان یتیم و بی خانمان ارمنی از کشتارگاه های ترکیه و مسیرهای مرگ جمع آوری و در مجتمع درمانی خود نگهداری کنند.

یاکوپ و الیزابت کونتسلر، پس از تعطیل کردن بیمارستان خود در ۱۹۲۲م، انبوه یتیمان را به سلامت به سوریه (لبنان کنونی) منتقل و در یتیم خانه ای که خود تأسیس کرده بودند اسکان دادند.

ساخت یتیم خانۀ دکتر کونتسلر از برنامه های کمیتۀ امریکایی امداد شرق نزدیک (ان ای آر) [۶] بود که در پی درخواست هنری مورگنتاوو،[۷] سفیر امریکا در استانبول و کمک بی شائبۀ مالی و حمایت انسان دوستانۀ دولت امریکا تشکیل شده بوده است.

یاکوپ کونتسلر اصرار داشت محلی برای زندگی ایمن دختران نوجوان یتیم ارمنی، که برای ادامۀ زندگی در بهترین شرایط چاره ای جز بردگی و خدمتکاری در خانه های عرب ها و ترک ها نداشتند، به وجود آورد.

یتیم خانۀ دکتر کونتسلر ـ در قریۀ غزیر[۸] در ۲۷ کیلومتری شمال بیروت و حدوداً، دویست کیلومتری غرب دمشق ـ نه تنها سقفی برای دختران بی پناه بلکه مرکزی برای کسب تحصیلات مقدماتی و آشنایی با حرفه های گوناگون بود.

در یکی از همین کارگاه های حرفه ای یتیم خانۀ غزیر، چهارصد نفر از دختران نوجوان ارمنی، به تشویق کونتسلر و به پاس کمک های بی دریغ دولت امریکا در حمایت از یتیم خانه، در نوبت های شبانه روزی اقدام به بافت قالی ای کردند که قرار بود پس از اتمام به ملت امریکا تقدیم شود.

انگشتان ظریف چهارصد دختر یتیم ارمنی طی ده ماه کار مستمر ۲۶۶٬۴۰۴٬۴ بار گره بر تار های قالی زدند تا نقش هایی از گل و گیاه و حیوانات خیالی باغ عدن را بر پود آن بیافرینند. فکر کونتسلر، معلمان و طراحان به بار نشسته بود؛ نقش های زیبا و رؤیایی، کار هماهنگ و هدف دار و نیت خیر این کار، که همانا سپاسگزاری بود، می بایست آرامش، خودباوری و حس پیروزی خوبی ها را بر بدی ها به ذهن آغشته به درد و خون و مرگ دخترکان بازگردانده باشد.

ارمنیان جهان هنوز هم دکتر یاکوپ کونتسلر را «پدر یتیمان ارمنی» می دانند. در مراسمی ویژه ای که در ۲۰۰۸م درحضور بازماندگان یاکوپ کونتسلر در ایروان برگزار شد. مشتی خاک، که از آرامگاه ابدی «پدر یتیمان ارمنی» در بیروت آورده شده بود، در محل یاد بود دائمی نژادکشی ارمنیان در ایروان به خاک سپرده شد.

قالی دستباف غزیر، که بعد ها به قالی یتیمان ارمنی معروف شد، طی ماه ها کار نوبتی دختران یتیم خانۀ کونتسلر در ۱۹۲۴ و ۱۹۲۵م بافته و در پایان ۱۹۲۵م، به دست خود کونتسلر به امریکا فرستاده شد تا به کلوین کولیج،[۹] سی امین رئیس جمهور امریکا، اهدا شود.

کولیج، در سخنرانی کوتاهی در ۴ دسامبر ۱۹۲۵م، در مراسم دریافت قالی، در پاسخ به دکتر جان فینلی،[۱۰] رئیس کمیتۀ امریکایی امداد شرق نزدیک (ان ای آر) و سردبیر مجلۀ نیویورک تایمز، که هنگام رونمایی قالی یتیمان ارمنی در کاخ سفید گفته بود هر گره این قالی دستباف نمایشگر یکی از همبستگی های قلبی ناگسستنی دختران بافندۀ آن با ملت امریکاست، اعلام کرد:

«قالی بسیار زیبایی که دستباف بچه های ارمنی یتیم خانۀ غزیر در لبنان است دریافت شد. این هدیۀ گران بها را در مقام سپاس برای آنچه که ما توانستیم برای آن ها انجام دهیم دریافت می کنیم و آن را به منزلۀ نیت پاک و خوب آن ها نسبت به ملت ایالات متحدۀ امریکا می دانم. این قالی جایی پر ارج در کاخ سفید خواهد داشت تا یادآور همزیستی خوب مردمان روی کرۀ خاکی باشد».

کولیج فرش نفیس یتیمان ارمنی را تا ۱۹۲۸م، یعنی تا پایان دورۀ ریاست جمهوری خود، در اتاق آبی کاخ سفید نگه داشت و پس از پایان دورۀ ریاستش آن را به خانۀ خود برد.

وارثان رئیس جمهور فقید، در ۱۹۸۵م، قالی را به کاخ سفید برگرداندند و تنها یک بار در ۱۹۹۵م در معرض دید عموم قرار گرفت و پس از آن در انبار کاخ سفید و دور از انظار نگهداری شد.

حکایت قالی غزیر بار دیگر در ۲۰ اکتبر ۲۰۱۳م، هنگام رونمایی کتاب رئیس جمهور کلوین کولیج و قالی یتیمان ارمنی، نوشتۀ دکتر هاکوپ مارتین درانیان،[۱۱] بازگویی شد و باز هم مورد انتقاد محافل سیاسی و فرهنگی قرار گرفت. همه امید داشتند که قالی یتیمان ارمنی سرانجام پس از بیست سال زندگی مخفیانه از انبار کاخ سفید بیرون آید و نیمی از یک روز هم که شده در طی رونمایی ازکتاب درانیان، در مجتمع تحقیقاتی و موزۀ اسمیتسونیان[۱۲] در واشنگتن، پایتخت ایالات متحدۀ امریکا، در معرض دید مشتاقان قرار گیرد.

اما با وجود موافقت ضمنی ویلیام آلمان،[۱۳] مدیر هنری کاخ سفید، در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۳م نامۀ کوتاهی به مضمون زیر خطاب به برگزارکنندگان برنامه از مدیر کاخ سفید دریافت شد:

« قالی غزیر جزئی از دارایی های دولت امریکا و نمایشگر روابط گرم و صمیمی بین دو ملت ارمنی و امریکایی است و مدیریت کاخ سفید سپردن آن را به موزه در این برهه از زمان به صلاح نمی داند».

پا در میانی جان ای. هِفِرن،[۱۴] سفیر امریکا در ایروان و آدام شیف،[۱۵] نمایندۀ دموکرات و ۳۱ نمایندۀ دیگر مجلس امریکا هم نتوانست به پاسخی منطقی، قابل قبول و منطبق بر روابط سالم اجتماعی دست یابد.

گویا روابط سیاسی برتری محسوسی بر منطق و روابط اجتماعی دارد.

برای همگان آشکار و مبرهن است که تصمیم کاخ سفید مبنی بر مخفی نگه داشتن قالی یتیمان ارمنی، صرفاً گویای تمکین دولت امریکا در برابر دولت ترکیه و ترس دولت ترکیه از آشکار شدن مدرکی دیگر در برابر دید جهانیان و آگاهی آنان از جنایت اسلافشان است.