دبستان ملی ارمنیان واچه هوسپیان[۱] با همت و به هزینۀ آقا و خانم مارتیک و ژانت هوسپیان، به یاد فرزند ناکامشان، واچه، که در اوان کودکی در اثر بیماری درگذشته بود، در جوار کلیسای مریم مقدس ارمنیان تهران واقع در خیابان جمهوری اسلامی (نادری سابق)، خیابان میرزا کوچک خان، ساخته و به شورای خلیفه  گری ارمنیان تهران اهدا شد.

عملیات ساختمانی این بنا طی مراسمی در ۷خرداد۱۳۵۱ش (۲۸ مه۱۹۷۲م) با حضور جاثلیق خورن اول،[۲] رهبر مسیحیان ارمنی حوزۀ سیلیسی (آنتیلاس ـ لبنان)، که برای بازدید از جوامع ارمنی ایران به تهران آمده بود، آغاز شد. ساختمان این دبستان چهار طبقه با مساحتی در حدود نهصد تا هزار متر، در زمینی اهدایی در ضلع شمالی محوطۀ کلیسای مریم مقدس بنا شد. طی این ساخت و ساز، ساختمان پیشین شورای خلیفه  گری تخریب و زمین آن به حیاط مدرسه اختصاص داده شد. ورودی این واحد آموزشی در کوچۀ مسعود سعد، در خیابان جمهوری اسلامی، واقع بود. دبستان نوبنیاد واچه هوسپیان، که شامل دورۀ آمادگی هم می  شد، از تاریخ ۱ مهر ۱۳۵۲ش فعالیت آموزشی خود را با مدیریت خانم نویم هامبارچیان[۳] آغاز کرد. از این سال فعالیت مقطع ابتدایی مدرسۀ کوشش ـ داویدیان پایان یافت و دانش  آموزان آن به دبستان واچه هوسپیان منتقل شدند.

دبستان واچه هوسپیان تا پایان سال تحصیلی ۱۳۸۰ ـ ۱۳۸۱ش (۲۰۰۱ ـ ۲۰۰۲م) به کار خود ادامه داد[۴] اما مانند دبیرستان کوشش ـ داویدیان، به علت نقل مکان ارمنیان ساکن خیابان  های مشرف به خیابان جمهوری اسلامی به مناطق دیگر تهران، این مدرسه نیز با آغاز سال تحصیلی ۱۳۸۱ ـ ۱۳۸۲ش به فعالیت خود پایان داد و هشت دانش  آموزی که ثبت  نام کرده بودند به مدارس دیگر منتقل شدند.

دبستان ملی واچه هوسپیان، طی ۲۹ سال خدمت آموزشی خود، با مدیریت خانم نویم هامبارچیان و مدیران دیگر از جمله آقایان عرفانی و سعودی نقش درخشانی، در زمینۀ تعلیم و تربیت کودکان در جامعۀ ارمنیان تهران (به ویژه در ده سال نخست) ایفا کرد.

پس از تعطیلی دبستان، از سوی شورای خلیفه  گری ارمنیان تهران و شمال، تغییراتی در آن داده شد و در ۱۳۸۳ش (۲۰۰۴م) ساختمان دبستان با تغییر کاربری و تبدیل به مجتمع فرهنگی، با حفظ عنوان واچه هوسپیان، به بهره  برداری رسید. در این مجتمع، کلاس  های مدرسۀ عالی زبان، ادبیات و فرهنگ ارمنی مستقر شد. در طبقۀ زیرزمین مجتمع، پایگاه کلیساهای تاریخی ایران آغاز به کار کرد و در کنار آن موزۀ ارمنیان تهران گشایش یافت. در این موزه ـ که به یاد خلیفۀ پیشین ارمنیان تهران و شمال ایران، زنده  یاد آرداک مانوکیان، به نام وی نام  گذاری شده است ـ اشیای موزه  ای کتب و مجلات مربوط به فرهنگ و مردم  شناسی ارمنیان ایران نگهداری می  شود. در طبقۀ اول مجتمع مهمان  سرایی برای اقامت میهمانان شورای خلیفه  گری پیش  بینی شده و طبقۀ میانی آن به انجمن  های بانوان ارمنی، معماران و مهندسان ارمنی، نویسندگان ارمنی ایران، معلمان ارمنی و انجمن پزشکی ارمنیان ایران اختصاص یافته است.

منابع:

کتاب سال نائیری، تهران: نائیری، ۱۳۸۲.

داجات بغوسیان. سالنامۀ رافی. تهران:چاپخانۀ کلیسای وانک اصفهان، ۱۹۷۲ و ۱۹۷۳.

بایگانی روزنامۀ آلیک.

پی نوشت ها:

Vache Hovsepian 1ـ

Khoren I 2ـ

Noyem Hambarchian3ـ

۴ـ سپانوس امیرخان (سبوه امیرخانیان)، «اخبار مدارس»، کتاب سال نائیری (تهران: نائیری، ۱۳۸۲)، ص ۷۰۴.