یکصدوسی ویکمین پیشوای دینی ارمنیان جهان، روز هشتم تیرماه سال گذشته (۲۹ ژوئن۱۹۹۹)، در اجمیادزین ارمنستان، به رحمت ایزدی پیوست.

این مختصر، گزارش‌گونه ای است از زندگی و فعالیت های آن فقید بزرگوار.

جاثلیق (کاتولیکوس) گارِگین اول، در سال ۱۹۳۲ (۱۳۱۱ش) در شهرک کِسَب سوریه دیده به جهان گشود. نام اصلیش نشان سارگیسیان بود. نشان، دورۀ تحصیلات ابتدایی را درزادگاهش گذراند، سپس در مدرسۀ علوم دینی حوزۀ عالی سیلیسی[۱] در آنتیلیاس لبنان به ادامۀ تحصیل پرداخت (۱۹۴۶).

در سال۱۹۵۲، هنگامی که با درجۀ «کشیش راهب» به خدمت کلیسا در می آید، مطابق آیین کلیسای مسیحی، به یادبود جاثلیق گارِگین هوسپیان پیشوای فقید حوزۀ عالی سیلیسی، نام گارِگین بر وی نهاده شد.

سه سال بعد، با دفاع از رسالۀ خود تحت عنوان «حکمت الهی در کلیسای ارمنی بر پایۀ سرودهای کلیسایی» صاحب عنوان «وارتاپت» شد و در مدرسۀ علوم دینی به سمت مدرس و معاون، به خدمت پرداخت. در سال۱۹۵۶، مدیریت مدرسه به وی محول گردید.

در سال های۱۹۵۷ -۱۹۵۹، در رشتۀ الهیات دانشگاه آکسفورد، به ادامۀ تحصیل پرداخت. پایان نامۀ تحصیلی او، تحقیقی تحت عنوان «شورای کالسِدون و کلیسای ارمنی» بود.

در سال۱۹۶۰، پس از پایان تحصیلاتش در آکسفورد و بازگشت به لبنان، بار دیگر عهده دار مقام مدیریت مدرسۀ علوم دینی آنتیلیاس شد. همزمان، به عنوان نمایندۀ حوزۀ عالی سیلیسی، در مجامع و همایش های بین کلیسایی و شورای بین المللی کلیساها شرکت می جست.

در سال۱۹۶۴، به پاس خدمات صادقانه اش، از سوی جاثلیق خورِن اول مقام اسقفی به وی اعطا شد و در سال۱۹۷۳، صاحب عنوان اسقف اعظم گردید.

اسقف گارِگین، در سال های ۱۹۷۱-۱۹۷۳، به عنوان خلیفۀ جامعۀ ارمنیان حوزۀ اصفهان در ایران به سر می برد. در سال ۱۹۷۳ به عنوان خلیفۀ جامعۀ ارمنیان حوزۀ شرق آمریکا برگزیده شد و تا سال ۱۹۷۷ در این سمت باقی ماند.

اسقف اعظم گارِگین سرگیسیان در سال های ۱۹۷۶-۱۹۷۷در جریان جنگ های داخلی لبنان، در امور یاری رسانی به جامعۀ ارمنیان لبنان نقش تعیین کننده ای ایفا کرد. در سال ۱۹۷۷ به عنوان جانشین و قائم مقام جاثلیق خورن اول برگزیده شد. پس از درگذشت جاثلیق خورن اول (۱۹۸۳)، باعنوان جاثلیق گارگین دوم، پیشوایی مذهبی ارمنیان را، در حوزۀ عالی سیلیسی به عهده گرفت و در مدت هجده سال رهبری خردمندانه، در راه اشاعه و اعتلای امور دینی، فرهنگی و عمرانی گام های مؤثری برداشت. از جمله اقدامات مهم او در این دوره، احداث بنای کتابخانه و موزۀ آنتیلیاس بود که نشانۀ بارز توجه خاص او نسبت به امور فرهنگی به شمار میرود.

با وقوع زمین لرزۀ ویرانگر هفتم دسامبر ۱۹۸۸ در ارمنستان، که بر اثر آن، ده ها هزار تن جان باختند و صدها هزار تن بیخانمان شدند، جاثلیق گارِگین دوم، دوش به دوش وازگِِن اول جاثلیق حوزۀ عالی اجمیادزین بهیاری آسیب دیدگان شتافت. وی پس از درگذشت جاثلیق وازگن اول (۱۹۹۵)، از سوی مجمع ملی – کلیسایی ارمنیان، به عنوان رهبر کل ارمنیان جهان برگزیده شد و به نام جاثلیق گارِگین اول عهده دار امور کلیسایی حوزۀ عالی اجمیادزین گردید.

از آن پس، جاثلیق گارِگین اول به سازماندهی امور کلیسایی، ایجاد برنامه های تعلیمات فراگیر مسیحی، مرمت و بازگشایی کلیساها و دیرها که در دورۀ حکومت شوروی اغلب از فعالیت بازمانده بودند، تجدید و تشکیل حوزه های خلیفه گری در ارمنستان و جوامع ارمنیان کشورهای مستقل مشترک المنافع، ایجاد نهادهای اجتماعی و افزایش و توسعۀ نشریات دینی و ارمنی شناسی همت گماشت. بر اثر مساعی وی، مدرسۀ علوم دینی گئورگیان، پس از یک وقفۀ هشتاد ساله، مرمت و بازسازی شد و در سال ۱۹۷۷ بازگشایی گردید.

وی صاحب تحقیقات و مقالات متعددی در زمینه های الهیات، ارمنی شناسی، فلسفه، اخلاق و ادبیات است و بیش از بیست کتاب و مقالات متعدد به زبان های ارمنی، انگلیسی، فرانسه تألیف کرده است.

در آوریل سال ۱۹۹۸، جاثلیق گارِگین اول برای شرکت در مراسم برگزاری یکصدمین سال تشکیل خلیفه گری ارامنه در آمریکا، عازم ایالات متحده شد. در جریان این سفر، پس از یک رشته معاینات پزشکی، تحت معالجات طولانی قرار گرفت و متحمل دو عمل جراحی مهم در اکتبر ۱۹۹۸ و فوریه ۱۹۹۹ شد. پس از بهبودی نسبی، در راه بازگشت به ارمنستان، در واتیکان، همراه با پاپ ژان پل دوم، در افتتاح نمایشگاه روم – ارمنستان که به مناسبت هزار و هفتصدمین سال پذیرش رسمی مسیحیت در ارمنستان، برپا شده بود شرکت کرد. پس از بازگشت به ارمنستان بیماریش شدت گرفت، سرانجام پیشوای ارامنه جهان، در عصر روز هشتم تیر ماه ۱۳۷۸ (۲۹ژوئن۱۹۹۹) بدرود حیات گفت.

مراسم خاکسپاری جاثلیق گارِگین اول، روز هفدهم تیر ماه (هشتم ژوئیه)، با حضور هیئت های نمایندگی بسیاری از کشورها، از جمله ایران و هیئت های نمایندگی کلیساها و مراکز ادیان و مذاهب مختلف در اجمیادزین برگزار شد.

خداوند روان پاک این رهرو راه ایمان و خدمتگزار راستین و پر تلاش کلیسا و مردم را قرین رحمت فرماید.

پی‌نوشت:

۱- حوزۀ عالی سیلیسی (کیلیکیه) یکی از دو حوزۀ مذهبی «کلیسای ارمنی» است. حوزۀ دیگر در اجمیادزین ارمنستان مستقر است. به لحاظ شرایط ویژۀ تاریخی و جغرافیایی این دو حوزه از گذشته‌های دور دارای عملکرد مستقل بوده‌اند. اکثریت ارمنیان جهان پیروان «کلیسای ارمنی» هستند. در ایران «کلیسای ارمنی» دارای سه حوزۀ خلیفه‌گری است و تابع حوزۀ عالی سیلیسی می‌باشد.