همه در مقابل تلویزیون ها منتظر نتیجۀ بازی هستند. تیم ملی فوتبال ترکیه میزبان تیم ملی ارمنستان است.چه می گذرد؟

یکی از کمیسیون های فرعی کنگرۀ ایالات متحدۀ امریکا عنوان بحث انگیز نژادکشی ارمنیان را به رأی گذاشته است. ما ۲۲ به ۲۳ باخته ایم و سراسیمه سربه دیوار می کوبیم.

سخنرانی ها، بررسی شواهد، مرور تاریخ و بحث های داغ در کنگرۀ امریکا از آن سوی و سؤالات مختلف از داووداُقلو،[۳] وزیر امور خارجۀ ترکیه، از این سو.

آیا ترکیه اعتراض خواهد کرد؟ آیا روابط دیپلماتیک بین ترکیه و امریکا تیره خواهد شد؟ آیا امریکا اینجرلیک،[۴] پایگاه سوق الجیشی خود در جنوب شرقی ترکیه، را بر خواهد چید؟

در میان آن همه هیاهو، آنچه چشمگیرتر از همه است نظر سخنوری است که گفته ترکیه دیگر کشوری نیست که بتوان آن را به این سادگی ها تحقیر کرد.

آیا مفهوم تحقیر و تحقیر شدن را می دانید؟

وقتی کمیسیونی از کنگرۀ امریکا سرنوشت نژادکشی را به رأی می گذارد ما دیگر تحقیر شده ایم. تحقیر آن است که میلیون ها انسان نفس هایشان را در سینه حبس کنند و پای گزارش زنده لحظه به لحظه منتظر نتیجۀ شمارش آرای کمیسیونی آن چنانی باشند. تحقیر را زمانی احساس می کنی که شکست را به خاطر رأی یک نفر می پذیری. احساس حقارت می کنی وقتی که محکومیت هویت و شخصیت ملی خودت را در بند نظر یک کمیسیون غریبه می بینی. خود را تحقیر شده می بینی وقتی که ناخن هایت را از فرط اضطراب می جوی تا سخنگوی مجلسی دیگر در کشوری دیگر، در آن سوی اقیانوس ها وضعیت برائت یا محکومیت دولتت را به قضاوت گذارد.

ترکیه از آنجا تحقیر نشده است که چرا آن کمیسیون با اختلاف یک رأی کشتار ارمنیان را “نژاد کشی” نامید. ترکیه تحقیر شده است چون نمی تواند با تاریخ خود رو به رو شود. ترکیه تحقیر شده است وقتی که حل مشکلش را در دستان کشور دیگری می بیند. ترکیه تحقیر شده است آن زمان که از ترس عریان شدن سیاهی تاریخش سراسیمه به دنبال سرپوش گذاردن بر آن است.

همشهری ترک من، اگر خود را تحقیر شده دیدی، بهتر است نگاهی به خودت و آنچه که مخفی کرده ای بیندازی. چگونه است که مسئلۀ نژادکشی ارمنیان در ترکیه به جای طرح در مجلس جمهوری ترکیه، موضوع بحث مجالس و کنگرۀ کشورهای فرانسه و سوئیس قرار گرفته است؟ چرا ما در ترکیه نمی توانیم در مورد مسئله ای که به یک رأی آن هم به نازکی یک موی بستگی دارد صادقانه گفت و گو کنیم.

اگر نمی توانی مسئله خود را خودت حل کنی، مستحق تحقیر شدن هستی. اگر در مورد مشکلی که برایت تبدیل به غولی سیاسی شده است سکوت اختیار می کنی، مستحق حقارت هستی.

نژادکشی در عرف بین المللی عنوانی است قانونمند. همۀ جهانیان قتل عام شماری از ارمنیان را، که از پس شمارش آن بر نمی آییم، نژادکشی می دانند. قتل عام ارمنیان به دست ترک های جوان حزب اتحاد و ترقی با تعریف قانونی نژادکشیکاملاً مطابقت دارد.

این عنوان برای ترک ها و ارمنیان تبدیل به مسئله ای حیاتی شده است. ترک ها اصرار دارند که نژادکشی اتفاق نیفتاده و ارمنیان هر کسی را که آن را انکار کند دروغگو می نامند. هر یک هزینۀ سنگینی را متحمل شده و می شوند تا درستی دیدگاه خود را بباورانند و در حالی که همین مناظرۀ ملت ها واژۀ نژادکشی را در جایگاهی خاص متجلی کرده است، ما هنوز از صحبت در مورد آن واهمه داریم. واقعاً چه تعداد از ارمنیان ساکن ترکیۀ عثمانی به دست ترک های جوان حزب اتحاد و ترقی کشته شده اند؟

ما ادعا می کنیم که ارمنیان نابود شدند چون در هنگام جنگ جهانی اول در جبهه های شرقی به نیروهای ما حمله کردند. بسیار خوب. پس چرا ارمنیانی که در نقاط دیگر آناتولی می زیستند جا به جا و قتل عام شدند؟ گروه های یاغی ارمنی در شرق آناتولی سر به قیام گذاشته بودند گناه دیگر هم نژادان آنها در سایر نقاط ترکیه چه بود؟ آیا می توان کسی را به خاطر تعلق نژادی اش کشت؟ کشتن کسی به اتهام تعلق به نژادی خاص و نه به خاطر جرایم دیگر را چه می نامید؟ این کشتار است و اگر صادقانه صحبت کنیم کشتار صدها هزار نفر از یک گروه نژادی، صرفاً به خاطر همین نسبت چیزی جز نژادکشی نمی تواند باشد.

ترک های جوان با شقاوتی غیر قابل تصور دست به کشتار ارمنیان زدند. چرا از آدم کش ها دفاع می کنیم؟ چرا آن را حتی به قیمت تحقیر شدن سرپوش می گذاریم. دستان هر قوم به خون آغشته است و تاریخ هر ملتی شاهد جنایات و خونریزی هایی بوده. نمی توانیم از آن بگریزیم ولی می توانیم با آن رو به رو شویم، حقیقت را بشکافیم و از آن بهره بریم. حدأقل موفق خواهیم شد با محکوم کردن جنایت بانیان ترکیه نوین دست از سرپوش گذاردن بر سر دادخواهی دنیا برداریم.

بحث داغ واژۀ نژادکشی را کناری بگذاریم و به پرسش و پاسخ ساده ای بپردازیم. چگونه شد که که در کتاب های درسی تاریخ ما کوچک ترین اشاره ای به واقعۀ مرگ صدها هزار نفر از شهروندان امپراتوری ترکیه به میان نیامده است؟ شاید همین یک مورد شک بر انگیز انگیزه ای کافی برای یافتن حقیقت باشد.

مسلماً تحقیر خواهی شد، اگر شجاعت رو به رو شدن با وقایع ۹۵ سال پیش را نداشته باشی. شایستۀ تحقیر هستی، اگر با سرپوش گذاردن بر تاریخ صد سال پیش خود بر تن هفتاد میلیون شهروند ترکیۀ کنونی، در برابر چشمان جهانیان، لباس دروغگویی بپوشانی.

هیچ کس کسی را که از رو به رو شدن با تاریخ خود واهمه ندارد تحقیر نخواهد کرد. همشهری ترک من، اگر خود را تحقیر شده دیدی، بهتر است نگاهی به خودت و آنچه که مخفی کرده ای بیندازی.