دکتر اوغور اومیت اونگور[۱] ‌یا اوغور آنگونه، اندیشمند جوان ترک، که من او را دوست خود می دانم، متولد ۱۹۸۰م در ترکیه است. او از کودکی به همراه خانواده اش به هلند مهاجرت کرد و تحصیلات خود را در این کشور به اتمام رساند.

اوغور در زمرۀ آن دسته از اندیشمندان و متفکران جوان ترک محسوب می شود که در مورد نژادکشی ارمنیان دارای تحقیقات وسیع علمی، کتاب،‌ مقالات تخصصی و پژوهش های فراوان است (سه کتاب و بیش از بیست مقاله و پژوهش علمی).

دکتر اونگور در حال حاضر در سمت استادیار دانشکدۀ تاریخ دانشگاه اوترخت هلند واقع در شهر اوترخت[۲] و نیز در مؤسسۀ مطالعات جنگ و نژادکشی در همین شهر مشغول تدریس و پژوهش است.

اوغور اومیت در ۲۰۰۹م موفق به اخذ درجۀ دکتری در رشتۀ علوم سیاسی با موضوع نژادکشی ارمنیان از دانشگاه آمستردام شد. وی رسالۀ دکتری خود را در قالب کتابی با نام شکل گیری ترکیۀ مدرن: ملت و دولت در آناتولی شرقی، در سال های ۱۹۱۳ – ۱۹۵۰م در ۲۰۱۱م به چاپ رساند (چاپ دانشگاه آکسفورد). وی در این کتاب به تشریح و تحلیل سیاست ترکان جوان در قبال ارمنیان می پردازد و اینکه چگونه، حتی پس از فروپاشی امپراتوری عثمانی، سردمداران جمهوری ترکیه سیاست یکپارچه سازی کشور و پاک سازی نژادها و ملت های دیگر، به خصوص ارمنیان ترکیه، را عملی کردند.

اونگور پس از اتمام دورۀ دکتری، برای ادامه تحصیل در مقطع فوق دکتری، مدتی را نیز در دانشگاه دوبلین (در ایرلند) به پژوهش در مورد نژادکشی ارمنیان پرداخته. تخصص اصلی وی نژادکشی ارمنیان، مباحث فرهنگ و هویت و مناقشات قومی است.

دکتر اوغور اومیت اونگور،‌ در تابستان ۲۰۱۲م، موفق به اخذ جایزۀ دانشمندان جوان از فرهنگستان سلطنتی علوم هلند شد. این موضوع را که چگونه این اندیشمند جوان ترک با موضوع نژادکشی ارمنیان آشنا شد و چگونه این مسئله کنجکاوی وی را تا سطح تحقیقات فوق دکتری برانگیخت بهتر است از زبان خود وی بشنویم.

انگیزۀ من از پرداختن به مطالعات و تحقیق دربارۀ نژادکشی ارمنیان

در زمان تحصیل در دانشگاه در مورد کشتار یهودیان تحقیق و مطالعه می کردم. مسئلۀ کشتارهای نژادی و قتل عام ها را به منزلۀ محور اصلی رسالۀ کارشناسی ارشد خود انتخاب کرده بودم و مشغول مطالعۀ کتاب هایی در این خصوص بودم که در یکی از آنها به موضوع کشتار ارمنیان در ترکیۀ عثمانی برخوردم. سؤالی ذهنم را مشغول کرد: «کشتار ارمنیان در ترکیه؟! پس چرا تا حالا دربارۀ آن چیزی نشنیده ام!؟». این موضوع کنجکاوی مرا برانگیخت تا بیشتر در مورد قتل عام ارمنیان تحقیق کنم. هرچه بیشتر مطالعه می کردم بیشتر کنجکاو و علاقه مند می شدم و سؤال های فراوانی هم ذهنم را کاملاً درگیر خود کرده بود. «چگونه چنین چیزی امکان داشت؟ نژادکشی ارمنیان در امپراتوری عثمانی؟ در ترکیه؟ در کشوری که من زاده شده بودم؟پس چرا از این موضوع کشتار ارمنیان در کشورم اطلاع نداشتم؟!» و سؤال های بی شمار ی از این دست. سرانجام تصمیم گرفتم که در این زمینه به شکل تخصصی کار کنم و برای همین هم موضوع «نژادکشی ارمنیان در ترکیه» را هم به منزلۀ موضوع رسالۀ کارشناسی ارشد و هم به منزلۀ موضوع پایان نامۀ دکتری خودم انتخاب کردم.

در مورد نژادکشی ارمنیان باید اطلاع رسانی و روشنگری بیشتری صورت گیرد

به نظر من مردمان بسیاری در دنیا هستند که باید از نژادکشی ارمنیان به دست ترکان آگاه شوند. اینکه فقط مردم و جوامع کشورهای امریکای شمالی یا اروپایی از این موضوع آگاه هستند کافی نیست. کشورها و جوامع بزرگ و مطرحی نیز در دنیا هستند که متأسفانه در مورد نژادکشی ارمنیان اطلاعات زیادی ندارند؛ مثلاً، مردم روسیه، چین، برزیل و مردم دیگر جوامع دنیا همه و همه باید بدانند که ترک ها در پی نابودی ارمنیان بوده اند. نژادکشی ارمنیان به دست ترکان عثمانی غمناک ترین و فجیع ترین واقعۀ قرن بیستم است. به نظر من سازمان ملل متحد نیز می تواند نقش بزرگی در خصوص اطلاع رسانی و شناسایی این قتل عام داشته باشد.

از نظر علمی نیز باید مردم دنیا آگاه شوند. باید در کتاب های درسی مدارس ابتدایی و دبیرستان این مسئله گنجانده شود. در سطح دانشگاهی نیز باید کشتار ارمنیان تدریس شود. به نظر من مخصوصاً دانشگاه های کشورهای منطقۀ خاورمیانه باید به تدریس و تحقیق در مورد کشتار ارمنیان در امپراتوری عثمانی بپردازند. البته، این طبیعی است که برخی از دولت ها تمایل نداشته باشند به این موضوع بیشتر و عمیق تر بپردازند و این به علت مصالحی است که دارند ولی به نظرم در سطح جهانی، سازمان ملل متحد نقش بزرگی می تواند داشته باشد. روشنفکران و اندیشمندان جوامع مختلف نیز نقش مهمی در روشنگری در مورد این قضیه دارند. این یک مسئلۀ حقوق بشری است.‌ هر چه جوامع، مردم و اقشار بیشتری از موضوع نژادکشی ارمنیان آگاه باشند این مسئله بیشتر در دستور کار مسائل حقوق بشر قرار خواهد گرفت.

نقش ارمنیان در آگاه سازی در مورد نژادکشی ارمنیان

دیاسپورای ارمنی تاکنون در این خصوص خیلی خوب فعالیت کرده است و فکر می کنم که بار اصلی شناساندن نژادکشی ارمنیان تاکنون بر دوش دیاسپورا بوده. دولت ارمنستان دولت نوپایی است. شاید به دلایلی تمایل نداشته باشد که خیلی روی این مسئله در سطح جهانی متمرکز شود، ‌منظورم از نظر دیپلماتیک است ولی دانشگاه ها، مراکز علمی و تحقیقاتی،‌ پژوهشگران و کارشناسان ارمنی ارمنستان باید در این مورد بیشتر فعالیت داشته باشند و در آگاه سازی جهانیان کوشا باشند.

وضعیت کنونی ارمنستان و ترکیه

موضوع روابط کنونی و آیندۀ ارمنستان و ترکیه موضوع جالبی است. من نمی خواهم فقط از دید سیاسی به این قضیه نگاه کنم. در مقام یک محقق و کارشناس علمی این را بگویم که ترکیه نباید این مسئله را مطرح کند که در مورد نژادکشی ارمنیان در امپراتوری عثمانی باید تحقیق شود و یک کمیسیون تحقیق ایجاد شود. در این زمینه از سوی مراکز و اشخاص معتبر علمی دنیا قبلاً تحقیقات فراوانی صورت پذیرفته و ما همه می دانیم که در ۱۹۱۵ م چه اتفاقاتی افتاده است.

شاید موضوع روابط اوکراین و لهستان الگوی جالبی باشد. این دو کشور هم تقریباً چنین مسئله ای را با هم داشتند. بین سال های ۱۹۴۳- ۱۹۴۵م (در طی جنگ جهانی دوم) تقریباً شصت هزار لهستانی در غرب اوکراین کنونی به دست ملی گرایان اوکراینی قتل عام شدند. در ۱۹۴۷م نیز، دولت لهستان در یک اقدام تلافی جویانه دویست هزار اوکراینی را از لهستان اخراج و قتل عام کرد. روابط اوکراین و لهستان طی دهه ها سرد و خصمانه بود. با فروپاشی اتحادجماهیر شوروی افق تازه ای در روابط این دو کشور پدید آمد. در ۱۹۹۴م، همایشی با شرکت کارشناسان و پژوهشگران اوکراینی و لهستانی برگزار و در مورد خشونت هایی که این دو ملت در قبال هم انجام داده بودند بحث و گفت و گو و همه چیز حلاجی شد. در ۲۰۰۷م، رؤسای جمهوری دو کشور اوکراین و لهستان واقعیت های تاریخی را پذیرفتند و دو طرف از یکدیگر عذرخواهی کردند.

شاید تجربۀ اوکراین و لهستان زیاد هم شبیه تجربۀ تاریخی ارمنستان و ترکیه نباشد ولی موضوع روابط ارمنستان و ترکیه، که چند سال پیش مطرح شد، شاید آغازی باشد برای عادی سازی روابط و نگرش های دو ملت و دو کشور نسبت به هم.

پی نوشت ها:

Uğur Ümit Üngör 1ـ

Utrecht 2ـ