روز سه شنبه بیست وهشتم فروردین هزار و سیصد و هشتاد و شش، در محل انجمن اجتماعی ارامنه، مراسم یادبود نود و دومین سالگرد نژادکشی ارامنه با حضور تنی چند از نمایندگان مجلس، روزنامه نگاران، اساتید، معلمان و اندیشمندان برگزار شد. در این مراسم دکتر هرمیداس باوند، خانم دکتر آریان، علی دهباشی و مهندس گئورگ وارطان به سخنرانی پرداختند.

مراسم با نمایش فیلمی مستند در ارتباط با نژادکشی که توسط مؤسسهٔ هور تهیه شده بود شروع شد، سپس خانم آوِدیان مجری برنامه با توضیح مختصر لفظ ژنوساید[۱] و…… آن رافائل لمکین با اشاره به جملهٔ معروف هیتلر در ۱۹۳۹ ((دیگر چه کسی از قتل عام ارمنیان سخن می گوید)) گفت: این جنایت بی کیفر علاوه بر صدماتی بس عمیق که بر پیکر ملت ارمنی چون زخمی التیام نیافتنی وارد کرده بلکه بشریت را هم در موقعیتی آسیب پذیر و در معرض لطمات ناشی از تدوام اندیشهٔ نابودی و تکرار عینی ذهنیت نژادکشی قرار داد. سپس ویران کردن قبرستان باستانی ارمنیان جلفا واقع در ساحل شمالی رودخانهٔ ارس و درهم شکستن صلیب سنگی توسط سربازان جمهوری آذربایجان را نمونهٔ تأسف برانگیز تداوم حیات شوم بربریت و واندالیزم دانست. و در ادامه ترور هراند دینک روزنامه نگار برجستهٔ ارمنی اهل ترکیه به دست نوجوان هفده سالهٔ ترک را واقعه ای اسف بار توصیف کرد که ترکیه را به سختی تکان داد و در عین حال تابوی نژادکشی ارمنیان را در هم شکست.

و در پایان ضمن تشکر از همکاری صمیمانهٔ علی دهباشی، سردبیر مجلهٔ بخارا و عضو انجمن ایران شناسان ایران و اروپا، در برگزاری این مراسم، از وی به عنوان اولین سخنران دعوت کرد تا به ایراد سخن بپردازد.

ایشان با بیان بخشی از آخرین گفت وگوی هراند دینک با نمایندگان سازمان بین المللی روزنامه نگاران، به شرح اندیشه و فعالیت های سیاسی وی پرداخت و اضافه کرد هراند دینک اولین روزنامه نگاری نبود که در راه اعتقاداتش و آرمان های بشری از جانش مایه گذاشت و آخرین هم نیست. اما آنچه در واقعهٔ هولناک قتل هراند دینک اتفاق افتاد عکس العمل یکپارچه و گستردهٔ روزنامه نگاران و شخصیت های آزاده در جهان بود.[۲]

سخنران بعدی دکتر هرمیداس باوند، استاد روابط بین الملل، بود. ایشان قتل عام یا کشتار جمعی را رویدادی زاییدهٔ تفکرات غیرانسانی و اندیشه های پلید که در گذر تاریخ به اشکال مختلف اعمال گردیده دانست و افزود ژنوساید و کشتار جمعی یکی از بارزترین و شاخص ترین جنایات بین المللی تلقی شده است. به همین جهت با اینکه ژنوساید عمده ترین صور جنایت علیه بشریت است ولی به دلیل عمق و ابعاد فاجعه بار آن همواره به طور مستقل و جداگانه در بالای فهرست جنایات بین المللی چون جنایات علیه بشریت، جنایات جنگی، تجاوز مسلحانه، تحمیل نظام بردگی، تحمیل نظام استعماری و غیره جای داده شده است.

وی در بخش دیگری اظهار داشت: با وجود مبانی حقوق بین الملل دائر بر نفی و منع جنایات بین المللی در منشور ملل متحد، اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر، کنوانسیون منع کشتار جمعی و غیره هنوز که هنوز است ما شاهد بروز و وقوع چنین جنایات بین المللی به ویژه کشتار جمعی هستیم. [۳]

پس از سخنرانی دکتر باوند، هنرمند توانای صدا و سیما ژاله صادقیان با گرامیداشت نود و دومین سالگرد ۲۴ آوریل با بیان اینکه در صورت وقوع اتفاقی در جهان هر کسی به طریقی آن را بیان می کند و هنرمندان با زبان هنر خودشان، سپس با صدای گرم و دلنشین خود به دکلمهٔ قطعاتی از شعر زگنالهٔ قتل عام پرداخت.

بشوند مانع؟ از برایِ چه؟

بهار بود. نیامده تابستان

فرو ریخت طاقِ آسمان

برف بارید بر سرِ بازِ ما

*****

برف بارید آتش

ـ بهاره برف آوُرده…

رودخانه هایِ ما مُردد

گشتند چورگی در حرکت

*****

هر سنگی مرگ پیکری خامش

و هر خانه کوره ای سوزان

ـ شده ایم مرغِ لانه ویران

خاندانی کهن، ملتی اصیل و کهن

*****

سپس به دلیل کسالت دکتر قمر آریان و عدم حضور ایشان متن سخنرانی وی تحت عنوان ((مسیحیت در شعرفارسی)) توسط محمد گُلبُن، استاد دانشگاه و مترجم، قرائت شد. در بخشی از متن سخنرانی دکتر آریان، ایشان ضمن اشاره به دوستی و آشنایی وی و همسرشان زنده یاد دکتر زرین کوب با ارامنه، ضمن محکوم کردن نژادکشی ارمنیان ابراز امیدواری کرده بود این مسئله در مجامع جهانی رسیدگی شود.[۴]

در پایان مراسم مهندس گئورگ وارطان، نمایندهٔ ارامنهٔ تهران و شمال ایران در مجلس شورای اسلامی به ایراد سخن پرداخت. وی یکی از دلایل تکرار جرم های امروزی و اعمال جرم علیه مردم بی دفاع فلسطین و لبنان، افغانستان و عراق و سیاهان رواندا را بدون مجازات ماندن عاملان نژادکشی بی رحمانهٔ ارامنه توسط حکام دولت ترک های جوان و امپارتور آن دیار برشمرد و اضافه کرد دولت ترکیهٔ عثمانی بی شک از معدود دولت های تاریخ است که در راه اجرای اهداف خود برنامهٔ پاکسازی نژادی یکی از اقوام تابعهٔ کشور را طراحی و به اجرا گذاشت و در یک جمله اعتلای پان تورکیسم همانا از بین بردن کامل مسئلهٔ ارمنی و کل ارامنهٔ ساکن در سرزمین های شرقی ترکیه بود. و در پایان افزود: به نظر ملت ارمنی و بسیاری از ملل دنیا که از دریچهٔ مجالس قانون گذار مواضع خود را اعلام نموده اند راه حل دعوت دولت ترکیه به منطق مداری شناسایی رسمی و محکومیت نژادکشی توسط دولت های همسایه و بالاخص جمهوری اسلامی ایران است و ادامه داد این امر مهم امکان پذیر نخواهد شد جز در سایهٔ رأفت عدالت منشانه و سیاست گذاری و ره یافت منطقی و اصولی دولت و مجلس کشورمان در جهت احقاق حقوق ملت های مستضعف که تجلی آن به تکرار در قانون اساسی کشورمان و فرمایشات مکرر دولتمردان میهن به عینه عنوان شده اند[۵].

پی نوشت ها:

1- Genocide

۲- متن کامل سخنرانی علی دهباشی در صفحهٔ ۴۱ همین شماره به چاپ رسیده است.

۳- متن کامل سخنرانی دکتر هرمیداس باوند در صفحهٔ ۴۱ همین شماره به چاپ رسیده است.

۴- متن کامل سخنرانی دکتر قمر آریان در صفحهٔ۶۰ همین شماره به چاپ رسیده است.

۵- متن کامل سخنرانی مهندس گئورگ وارطان در صفحهٔ ۶۴ همین شماره به چاپ رسیده است.