سه شنبه ۲۰ ارديبهشت ۱۰۴۱ش، مراسم يادبود صدو هفتمين سالگرد نژادکشي ارمنيان به همت مؤسسة ترجمه و تحقيق هور و با حضور نمايندگان مجلس شوراي اسلامي، نمايندگان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، شهرداري تهران، نويسندگان و مورخان ايراني و نمايندگان اصحاب رسانه در تالار اجتماعات انجمن اجتماعي ارمنيان تهران برگزار شد.(۱)

در اين مراسم فيلمي مستند دربارة نژادکشي ارمنيان به نمايش درآمد و دکلمه‌اي نوشتة عباس اقبال مهران، شاعر ايراني، در حين نمايش فيلم پخش شد. همچنين، از دو کتاب ريشه‌هاي شرارت نوشتة اروين استاب با ترجمة محمد باقر اميراني و فرمان قتل‌عام نوشتة تانر آکچام، مورخ ترک، با ترجمة خانم آتوسا سميعي رونمايي شد.در ابتداي مراسم،خانم سارينه توروسيان به نيابت از مؤسسة ترجمه و تحقيق هور ضمن خوشامدگويي به حضار گفت:« آنچه باعث مي‌شود ما ارمنيان هر ساله و در سراسر جهان اين جنايات را يادآوري کنيم بي‌مجازات ماندن آن و همچنين، عواقب و پيامدهايي است که تا به امروز گريبانگير ملت ارمني شده است. ارمنيان در صد و هفت سال قبل قرباني سياست‌هاي دولتي شدند که به دليل باور نداشتن به موازين حقوق بشر با ديدة نفرت،تبعيض و نژادپرستي به شهروندان و اقليت‌هاي کشور خود مي‌نگريست. اين سياست به صورت موروثي بعدها از طرف تمام دولت‌هاي جايگزين ترکيه نه تنها عليـه ارمنيان بلکه در قبـال کـردها، علويان و يونانيـان نيـز ادامه يافـت و تا به امـروز، چون سياستي بنيادين و نهادينه اجرا مي‌شود. نمونة بارز اين ادعا حمايت مستقيم نظامي و سياسي آنکارا از باکو، در جنگ اخير قراباغ بود که نتيجه‌اش بر هيچ‌کس پوشيده نيست. اين افراطي‌گری، خشونت،ترويج نژادپرستي و تهمت‌هاي ناروا، که به وضوح در سياست‌هاي دولت کنوني ترکيه نيز ديده مي‌شود، ادامة همان سياست‌هاي عثماني‌گري‌اي است که با هدف احياي سلطة امپراتوري عثماني اجرا مي‌شود و پديده‌اي انکارناپذير در منطقه است.

امروز، در حالي که بيش از ۳۱ کشور از جمله آلمان، متحد وقت ترکيه و ايالات متحدة امريکا و همچنين، دو کشور مسلمان سوريه و لبنان و ده‌ها نهاد بين‌المللي وقوع آن جنايات را تأييد کرده و آن را نژادکشي خوانده‌اند، وارثان حقوقي و سياسي عثماني، با تحريف تاريخ، آن جنايات را به يک “تراژدي بزرگ” تقليل داده‌اند که البته آبرويي براي منکران آن نمي‌خرد.دولت کنوني ترکيه، برخلاف نظام حقوق بين‌الملل، از پذيرش مسئوليت و عذرخواهي رسمي براي جنايات اسلاف خود و پرداخت غرامت به بازماندگان قربانيان ابا دارد و گزارش‌هاي موثق مورخان در اين خصوص را نيز در حکم خيانت به هويت و تاريخ و تبار خود قلمداد مي‌کند.

ترکيه امروزه، از يک سو، به دليل ضعف سياسي به وجود آمده در دولت و ملت ارمنستان و تحت لواي طرح دروغين روند عادي‌سازي روابط، در راه انکار و به‌ فراموشي سپردن کامل نژادکشي از حافظة ارمنيان گام برمي‌دارد و از سوي ديگر، نيز با تحريک باکو مردم بي‌دفاع جمهوري آرتساخ را تحت فشار قرار مي‌دهد، تا اين بار نيز همانند سال ۱۹۱۵م مردم ارمني مجبور به کوچ اجباري و مهاجرت از سرزمين‌هاي آبا و اجدادي خود شوند.

گذشته از موارد ياد شده، حمايت‌هاي علني ترکيه از گروه‌هاي تروريستي در عراق و سوريه و حمايت از گروه‌هاي نئونازي در اروپاي شرقي و از همه مهم‌تر، تحريک و ترويج مسائل قومي در منطقه، امري انکار‌ناپذير بوده و از سياست‌هاي بارزي است که تحت لواي ايدئولوژي نوعثماني‌گري ادامه دارد و متأسفانه، اين بار نيز جامعة متمدن بين‌الملل چشمان خود را بر آن بسته است.ترکيه همچنين، پا را فراتر گذاشته و پس از انتقال گروه‌هاي تروريستي به باکو، در زمان جنگ ۲۰۲۰م قراباغ، به اسکان آنان در سرزمين‌هاي اشغالي جمهوري آرتساخ پرداخته. اتفاقاً، اين سرزمين‌هاي اشغالي هم‌جوار با پايگاه‌هاي تازه‌ تأسيس رژيم صهيونيستي نيز هست. ترکيه علاوه بر تهديد ارمنستان دست به اقداماتي تحريک‌آميز عليه ايران نيز مي‌زند. اين گستاخي تا جايي پيش رفته که چندي پيش سخنگوي رئيس جمهور ترکيه به صورت علني ابراز ‌داشت در صورتي که اسرائيل عليه ايران وارد جنگ شود ترکيه حريم هوايي خود را در اختيار آن رژيم قرار خواهد داد.بنابراين، برگزاري پياپي يادبودهايي اينچنين علاوه بر اينکه حامل اين پيام براي نسل‏هاي گوناگون است که به خاطر داشته باشيم و فراموش نکنيم و به خاطر داشته باشيم و حق را بطلبيم! در عين حال اهرمي بازدارنده براي جلوگيري از احتمال تکرار چنين جناياتي نيز هست. همچنين، مي‌تواند نيشتري بر وجدان اخلاقي دولت‌هايي باشد که به دليل منافع سياسي از شناسايي و تأييد رسمي اين واقعيت هولناک خودداري کرده‌اند».

اولين سخنران مراسم آقاي محمد باقر اميراني، مترجم کتاب ريشه‌هاي شرارت، بود. وي ضمن تشريح موضوع کتاب گفت:« اگر ما ايرانيان مي‌خواهيم با ارمنيان همدردي کنيم، بايد ضمن محکوميت نژادکشي ارمنيان قيد ترکيه‌پرستي و سفرهاي سياحتي به ترکيه را بزنيم و دلارهاي ايران را در آنجا خرج نکنيم. اين موضوع به نفع منافع ملي ايران نيز هست».خانم آتوسا سميعي، سخنران دوم مراسم، دربارة کتاب فرمان قتل‌عام نوشتة تانر آکچام سخن گفت که شامل توضيحاتي دربارة صحت تلگرام‌هاي محرمانة دولت عثماني بود که مورخ ترک به صورت دقيق صحت و سقم آنها را بررسي کرده است.افشين متقي، از اعضاي انجمن ژئوپليتيک ايران، سخنران بعدي مراسم بود که در سخناني نژادکشي ارمنيان را محکوم و از ارادة آن انجمن براي برگزاري همايش‌هايي دربارة نژادکشي گفت.روبرت بگلريان، نمايندة ارمنيان اصفهان و جنوب کشور در مجلس شوراي اسلامي، نيز در سخناني به حلقه‌هاي اتصال صهيونيسم و پان‌ترکيسم پرداخت و از ضرورت پژوهش و آينده‌نگري در اين مورد صحبت کرد.ايساک يونانسيان،رئيس هيئت مديرة مؤسسة ترجمه و تحقيق هور و آخرين سخنران مراسم، ضمن تشکر و قدرداني از حضار و نمايندگان اصحاب رسانه در سخناني گفت:« ترکيه مي‌خواهد از ضعف سياسي و نظامي دولت کنوني ارمنستان، که حاصل جنگ ۴۴ روزة قراباغ است، استفاده کرده و با طرح دروغين روند عادي‌سازي روابط ترکيه با ارمنستان، مسئلة نژادکشي ارمنيان را از حافظة تاريخي ملت ما پاک کند اما يقين داشته باشد که نه تنها سه ميليون جمعيت ارمنستان بلکه بيش از ده ميليون از ارمنيان دياسپورا يا ارمنيان ساکن در اقصا نقاط جهان هرگز اين اجازه را به ترکيه نخواهند داد و تا آخرين لحظه براي احقاق حق خود به مبارزه ادامه خواهند داد».در انتهاي مراسم شاهد هنرنمايي دانيل کشيش دانيليان و دِرِن پارانيان، دو نوجوان هنرمند ارمني، بوديم که به زيبايي قطعاتي از آهنگ‌سازان شهير ارمني را با پيانو و ويُلن اجرا کردند. در اين مراسم همچنين کليپ موسيقي اي با نام (بني آدم اعضاي يک پيکرند) ساختة استاد وارطان ساهاکيان پخش شد.

پی نوشت:

تصاوير اين نوشتار از سوي آديس عيسي‌قُليان در اختيار فصلنامه قرار گرفته است.