ســرمقــاله

تاریخ قفقاز و قوم ارمن، کهن ترین ملت ساکن در جنوب آن، گذشته ای به غایت تنیده با تاریخ ایران و ‏قوم پارس دارد. از این رو، شناخت هریک از آنها به ‏تنهایی، نه فقط بیانگر برخی از نانوشته های تاریخ است بلکه روشنگر روابط اجتماعی و سیاسی کل منطقه خواهد بود.

طرح سؤالات گوناگون از سوی ‏پژوهشگران علاقه مند ایرانی نیز دلیل دیگری است که هیئت نویسندگان پیمان را بر آن داشته تا از هر ‏فرصت ممکن برای اطلاع رسانی و پاسخ گویی به خواسته های خوانندگان خود بهره برد و براساس منابع ‏تاریخی ای که به زبان های متداول در قفقاز، به ویژه ارمنی و روسی، در اختیار دارد، به وظیفۀ رسانه ای ‏خود عمل کند.‏یادمان صدمین سالگرد تأسیس نخستین جمهوری ارمنستان فرصت دیگری است برای بزرگداشت ‏واقعه ای استثنایی و تحکیم بیعت با شخصیت هایی که در اوضاعی بحرانی نام خود را در تاریخ جاودانه ‏ساختند. مرور این برگ از تاریخ ارتباط مستقیمی نیز با خط مشی فصلنامۀ پیمان دارد.

مسئولان فصلنامه ‏بر این باورند که تفحص در دلبستگی ها و تعهدات یک قوم و تحلیل اینکه چرا آحاد مردمان آن این دلبستگی ها و تعهدات را یادآوری می کنند و بزرگ می دارند بخشی از هویت ملی آن قوم را به نمایش می گذارد. در ‏نتیجه، سبب شناخت هرچه بیشتر ذهنیات آن مردم و بانی دوستی های بیشتر بین اقوام خواهد شد.‏آنچـه بیشتر صفحـات این شماره از فصلنامـه را به خـود اخـتصاص داده مجـموعۀ مطالبی است دربارۀ ‏اوضاع اجتماعی و سیاسی نخستین جمهوری ارمنستان و زندگی دولتمردانی که در روزگار خـود تاریـخ ساز ‏بودند و چراغی در مسیـر پر فراز و نشیـب آزادی خـواهی نسل های بعدی.

مقاله ها اشاراتی دارند بر زمینه های برپایی نخستین حکومت مستقل و آزاد ارمنیان در صد سال پیش، پس از فروپاشی حکومت ‏خودمختار ارمنی ملوک قراباغ [۱] و سپس، حکومت ‏خودخواندۀ واسپوراکان [۲]؛ و نیز بر زندگی و کارنامۀ فرهیختگانی که تمام توان خود را ‏وقف تأسیس نخستین جمهوری ارمنستان بر روی خرابه های به جای مانده از جنگ جهانی اول و آوار ‏نژادکشی ۱۹۱۵م کردند؛ و بر دلایل فروپاشی این جمهوری دوساله در ۱۹۲۱م. ما باور راسخ داریم که ‏اساس جمهوری فعلی ارمنستان و دلایل انتخاب آن به منزلۀ کشور برگزیدۀ سال۲۰۱۸م، از سوی نهاد ‏معتبر اکونومیست[۳]، کاملاً مبتنی بر ساختار جمهوری ای است که صد سال پیش شکل گرفت … امیدواریم، این ‏نوشته های مختصر که در ابعاد و امکانات محدود فصلنامه محصورند بتوانند به تمام ‏هدف های خود، از برقراری دوستی های بیشتر تا روشنگری مقطعی خاص از تاریخ منطقۀ قفقاز، دست ‏یابند.‏موسسۀ ترجمۀ و تحقیق هور نیز در همین راستا اقدام به ترجمۀ کتاب سه جلدی جمهوری ‏ارمنستان در سال های ۱۹۱۸ ـ ۱۹۲۰م نوشتۀ پروفسور ریچارد هوانسیان[۴] کرده و هم زمان با ‏انتشار این شماره از فصلنامه جلد نخست این مجموعه نیز منتشر شده است.‏

پی‌نوشت‌ها:

۱- آخرین حکومت ارمنیان در ارمنستان شرقی، پیش از تأسیس نخستین جمهوری. حکمرانی ملوک ارمنی ‏قراباغ در نیمه دوم سده نوزدهم میلادی به پایان رسید.‏
۲-آخرین حکومت ارمنیان در ارمنستان غربی، پیش از تأسیس نخستین جمهوری. حکومت ‏واسپوراکان در ۱۹۱۵م، تنها ۷۲ روز ادامه یافت.
‏ ۳- www.economist.com/leaders/۲۰۱۸/۱۲/۲۲/the-economists-country-of-‎the-year-۲۰۱۸
‎‎۴-
Richard G. Hovannisian‏، متولد ۱۹۳۲م، استاد دانشگاه کالیفرنیا(‏UCLA‏) و تاریخ نگار مشهور