سخنِ «پیمان»

فصلنامۀ پیمان نشریه‌ئی است فرهنگی در زمینۀ شناساندن ادب و هنر و مشترکات زبان و فرهنگ ارمنی به فارسی‌زبانان که به اهتمام جمعی از پژوهشگران و فرهنگدوستان ارمنی و با همکاری محققان و نویسندگان فارسی‌زبان منتشر می‌شود.

پیشینۀ مناسبات موجود بین اقوام ایرانی و ارمنی به قدمت تاریخ و فرهنگ آنان است. ارمنیان نیز مانند ایرانیان از نژاد آریایی هستند و بازتاب این خویشاوندی نژادی در زبان‌های آن‌ها به خوبی دیده می‌شود. زبان‌های فارسی و ارمنی از نظر ریشه و ترکیب واژه‌ها نزدیکی بسیار با هم دارند. علاوه بر خویشاوندی نژادی، اقوام ایرانی و ارمنی طی قرن‌های متمادی به دلیل همسایگی و همجواری در ارتباط فرهنگی، اقتصادی و سیاسی بوده‌اند و همین امر خود سبب پیدایش مشترکات بسیار در آیین‌ها، باورها، افسانه‌ها، مَثَل‌ها و آثار مکتوب تاریخی و ادبی آن‌ها شده است. در زمینه‌های دیگر فرهنگی مانند موسیقی، معماری، نقاشی و غیره نیز همانندی‌ها و وجوه اشتراک بسیار بین فرهنگ‌های ایرانی و ارمنی وجود دارد که تشنۀ تحقیق پژوهشگران است.

متون کهن ارمنی و مطالب و تحقیقات پراکنده در اسناد و جراید ارمنی‌زبان حاوی اطلاعات بسیار گران‌بهایی دربارۀ تاریخ  و فرهنگ ایران در گستره‌ئی بسی فراتر از مرزهای جغرافیائی کنونی هستند. بررسی علمی این اسناد می‌تواند به امر تاریخ‌نگاری ایران و تحقیقات خاورشناسی و ایرانشناسی کمک‌های ارزنده‌ئی بکند.

از سوی دیگر، از گذشته‌های دور گروهی از ارمنیان به دلایل سیاسی و اقتصادی در خاک ایران سکنی گزیده و با پاسداری از میراث و هویت دینی و فرهنگی خود در ارتباط نزدیک‌تر و عمیق‌تر با فرهنگ ایرانی قرار گرفته‌اند. این همزیستی که همواره با حسن نیت و مسالمت همراه بوده، چه بسا خود منشأ آثار ارزنده‌ئی گردیده است.

به رغم این همزیستی و نزدیکی دیرینه و با وجود اقدامات ارزشمندی که تاکنون از طرف پژوهشگران و فرهنگ‌دوستان ارمنی‌زبان و فارسی‌زبان در جهت شناساندن فرهنگ و ادب ارمنی به فارسی‌زبانان صورت گرفته است، با تأسف باید گفت که هنوز هموطنان فارسی‌زبان آنگونه که باید و شاید، شناخت کافی از هویت تاریخی و فرهنگی ارمنیان ندارند.

به منظور آشنایی با فعالیت‌ها و پژوهش‌هائی که در عرصه تاریخ و فرهنگ ایران و اقوام و ملل همسایه و نیز در زمینۀ خاورشناسی و ایرانشناسی به زبان ارمنی صورت می‌پذیرد و معرفی منابع ارمنی و آثار دانشمندان، مورخان و ادیبان ارمنی دربارۀ تاریخ فرهنگ و تمدن ایران به هموطنان بویژه پژوهشگران فارسی‌زبان و نیز به منظور ارائۀ زمینه‌هائی از فرهنگ ارمنی و نشان دادن نزدیکی‌ها و همبستگی‌های فرهنگ‌های ایرانی و ارمنی به هم‌میهنان عزیز، تصمیم به انتشار فصلنامۀ پیمان گرفته شده است و این آغاز راه است.

امید است که خوانندگان عزیز به ویژه دانش‌پژوهان و صاحبنظران مسایل فرهنگی و همۀ دوستان و همپیمانان این فصلنامه، با کمک‌های فکری، پیشنهادها، مقاله‌ها و تحقیقات خود ما را در این راه یاری کنند.

سخنی با خواننده

به نام و یاری خداوند بزرگ نخستین شمارۀ فصلنامۀ پیمان پیش روی شماست. نخستین شماره با همۀ کاستی‌ها تلاشی است در جهت دست یازیدن به بخشی از اهداف فصلنامه.

در آغاز مطلبی ارائه شده دربارۀ مخزن کتب و اسناد کهن ایروان-«ماتناداران» که نزد بسیاری از دانشوران جهان نامی آشناست- با دو مقاله دربارۀ مینیاتورهای شرقی و اسناد فارسی ماتناداران.

در بخش آثار تاریخی، به مسجد کبود ایروان پرداخته‌ایم که از آثار ارزشمند معماری قرن هجدهم است و باید گفت در شرایطی که هر مسجد و کلیسائی اگر ویران نمی‌شد دستکم به مقاصد دیگری اختصاص می‌یافت، این اثر تاریخی به همت پاسداران و دوستداران فرهنگ ایران زمین در آن سوی مرزها، از گزند حوادث مصون مانده و هم اکنون بازسازی آن در دستور کار دو کشور همسایه است.

در بخش نامداران فرهنگ ارمنی به معرفی آگاتانگِقوس مورخ پنجم میلادی و اثر تاریخی او پرداخته شده که نخستین اثر تاریخی به زبان ارمنی است که اطلاعات ذیقیمتی دربارۀ تاریخ ایران بدست می‌دهد.

برای آشنایی با چهره‌های علمی و فرهنگی به معرفی شخصیت‌های سرشناسی پرداخته‌ایم که منشأ آثاری ارزنده در این سرزمین بوده‌اند و کارهای آنان در سطح ملی و جهانی دارای ارج و اعتبار است. با این امید که شناخت آنان به عنوان عناصر پویندۀ جامعه الگوئی برای نسل‌های آینده باشد.

در زمینۀ ادبیات از یک سو با نگاهی شتابان بر تاریخ ادبیات ارمنی از دوران کهن تا عصر حاضر خطوط و چهره‌های اصلی آن به گونه‌ئی گذرا ترسیم شده و از سوی دیگر با معرفی آثاری چند از یک نویسندۀ ارمنی، نمونه‌ئی از ادب معاصر ارمنی در اختیار علاقه‌مندان قرار داده شده است.

در بخش معرفی کتاب و نشریات، به معرفی نشریۀ «ایران ‌نامه» مجلۀ پژوهشی ایرانشناسان و خاورشناسان جمهوری ارمنستان که به همت دوستداران فرهنگ ایرانی به زبان ارمنی منتشر می‌‌شود و کتاب‌هائی در ارتباط با مطالعات ایرانشناسی و فرهنگ ایرانی پرداخته‌ایم.

رویدادهای فرهنگی که نشان‌دهندۀ حسن روابط فرهنگی دو کشور همسایه ایران و ارمنستان است پایان بخش مطالب این شماره است.

باشد که این گام نخستین در آینده استوارتر گردد و هر شمارۀ فصلنامۀ پیمان پربارتر و جامع‌تر از شمارۀ پیشین ارائه شود. در این راه همکاری دانشوران و پژوهشگران عزیز را ارج می‌گذاریم.