ســرمقــاله

دو عدد ۱۰۰ و ۴۰ هريک حکايتي دارند شنيدني از آغاز، حرکت و استمرار. يکي نمايشگر شماره و ديگري راوي گذر زمان است. اين عددها به زندگي‌نامة دو نهاد فرهنگي، فصلنامة پيمان و مؤسسة ترجمه و تحقيق هور اشاره مي‌کنند که اولي انتشار صدمين شمارة خود و ديگري، پشتسرنهادن چهل سال فعاليت مستمر خود را گرامي مي‎دارد.

حضور ارمنيان در پهنة ايران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌زمين و همزيستي پرثمر دو قوم کهن فارس و ارمن به سده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها پيش باز مي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گردد و همين گوياي نيازي دائمي و روزافزون براي شناخت عميق‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر و تبيين روابط اجتماعي و فرهنگي آنان است. اين دو که از هزاران سال پيش نزديک يکديگر زيسته و بلاياي تاريخي و جغرافيايي مشابهي را تحمل کرده و بار ديگر، سر برافراشته‌اند ملت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هايي با خصوصيات قومي و هويتي گوناگون و زبان و فرهنگ و رسوم متفاوت‌اند که دين و باورهايي مختص‌به‌‌‌‌‌خود دارند. اين تفاوت‌ها هر‌ازگاهي نيز سبب بروز اختلافاتي شده اما رويکرد اين دو قوم به يکديگر همواره رويکردي خوش‌بينانه و مسالمت‌آميز بوده.

هيچ دو قومي را در جهان نمي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان يافت که خصوصياتي اين چنين متفاوت و متمايز داشته و در عين حال، اين‌چنين با عشقي متقابل در کنار يکديگر زيسته باشند و امروزه،پس از گذر سده‎ها همچنان در پيوند با يکديگر مصر باشند. اين پديدة اجتماعي استثنايي را بايد ارج نهاد. هر کوششي در جهت اعتلاي آن را گرامي داشت و هر مناسبتي را مناسب بزرگداشت آن دانست. مؤسسة غيرانتفاعي ترجمه و تحقيق هور با همين منظور در ۱۳۶۱ خورشيدي در تهران تأسيس شد. خط‌مشي اين نهاد مبتني بر گردهم‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎آوردن محققان و انديشمندان فارسي‌زبان و ارمني‌زبان ايران، ارمنستان و جهان براي شناسايي، گزينش و نمايش هرچه شفاف‌تر موضوعات ناديده و ناشنيدة‎‎‎‎ ملي در ميان موضوعات بي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شمار موجود در گنجينة غني فرهنگ، آداب‌ورسوم، باورها و اعتقادات دو قوم است. دورانديشان فرهيخته‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎اي که نياز به وجود چنين نهادي را احساس کرده بودند، نام هور را براي اين نوزاد فرهنگي برگزيدند که در هر دو زبان فارسي و ارمني از ذات و توان روشن و سازنده حکايت مي‌کند. هور در فارسي به معناي خورشيد و در زبان ارمني، به معناي آتش و منبع حرارت و درون‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماية جنبش (۱) است. به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌يقين، انتخاب اين نام از آن رو بوده که معناي نهفته در آن الهام‌بخش مؤسسه در راه فراروي باشد‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎.

کارنامة چهل سال فعاليت مؤسسه به‌تفصيل در اين شماره درج شده است.
آن ارمنيان باريک‌انديشي که ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فکر تأسيس فصلنامه‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎اي فارسي‌زبان را در سر مي‌پروراندند، مشکل چنداني در انتخاب نامي مناسب نداشتند چرا که هدف فصلنامه از اساس تحقيق و تفحص در اشتراکات فرهنگي و اجتماعي دو قوم فارس و ارمن بود. در چنين وضعيتي، يافتن نامي مناسب از ميان آن همه اشتراکات کار سختي نبود. کلمة پيمان مترادفي در زبان ارمني دارد که با استفاده از حروف اضافي اين زبان «بايـمان» (۲) خوانـده مي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود و دقيقاً، هم‌معناي کلمة پيـمان در زبان فارسي است. مفهوم ميثاق در نام فصلنامه ميراث اعضاي مؤسس‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎ آن و يادآور تعهد گردانندگان کنوني آن و انگيزه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ساز پايمردي در استمرار راهي است که دست‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎‎اندر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کاران فرهيختة فصلنامه آن را مقدس مي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شمارند.

در اين شماره،کارنامة فصلنامة پيمان نيز به‌طور مبسوط ارائه شده است.
در شمارة پيش رو، طي مقاله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اي به روابط فرهنگي ايران و ارمنستان و اهميت فعال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترکردن ديپلماسي فرهنگي متقابل پرداخته‌ايم. نويسنده در بحثي گسترده قدرت انديشه، گفت‌وگو، قلم، درک متقابل، ارتباطات انساني و عوامل فرهنگي را در زمرة عوامل مؤثر بر روابط ميان ملت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها شمرده است.

انتشار کتابي ارزشمند در جهت فعال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترکردن ديپلماسي فرهنگي متقابل از اتفاقات خجستة اخير در راستاي برجسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترکردن مشترکات دو قوم است. ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فرهنگ ديپلماتيک دوزبانة فارسي به ارمني و ارمني به فارسي مشتمل بر واژه‌هاي حقوقي، اقتصادي، نظامي و سياسي به قلم دکتر واهاگن آفِيان، به مناسبت سي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌امين سال برقراري روابط ديپلماتيک بين جمهوري اسلامي ايران و جمهوري ارمنستان، در محل سفارت ارمنستان در ايران رونمايي شد. نويسندة اين لغت‌نامه از شهروندان ارمنستان است و به ادبيات فارسي اشراف کامل دارد. او انگيزة خود را از تدوين اين فرهنگ اهميت درک متقابل ميان دو ملت و تفاهم و دستيابي به ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شناخت به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌روز و گسترده‌تر چه در سطح عمومي جامعه و چه در سطح دولتي دانسته است.

فصلنامـة پيمان زنده‌نگاه‌داشتن ياد بـزرگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مرد ادب ايران، صادق هدايت و معـرفي وي را به ايرانيان ارمني از وظايف خود مي‌داند. از اين رو، در يکي از مقالات اين شماره به شمه‌اي از ويژگي‌هاي اين استاد مسلم ادبيات پرداخته‌ايم. اين مقاله بررسي طنزي از صادق هدايت است. نويسنده، اين مقاله را با چيره‌دستي و قلمي شيوا و تحليلي بسيار ماهرانه به مناسبت هفتادودومين سالگرد خاموشي هدايت نوشته و براي نخستين بار در بخش ادبيات اين فصلنامه ارائه کرده است. شايد، خوانندة ناآشنا با ذهنيات استثنايي صادق هدايت ،شوخ‌طبعي و طنزپردازي را از خالق بوف کور بعيد بداند حال آنکه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ هدايت طبع لطيفش را در نماياندن رياکاري يا به باور خود وي نفرت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انگيزترين خُلق جامعه اطرافش نيز به‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ‌‌‌‌‌‌‌‌کار ‌‌‌‌‌‌‌‌‌گرفته است. هدايت ارادت خاصي نيز به ارمنيان فرهنگ‌دوست داشت و در بخشي کوچک از کتاب طنزآميز وغ‌وغ ساهاب، که در اين مقاله به آن پرداخته شده، از ارمنيان ياد کرده است.

پینوشت ها:
Աւիւն
Պայման