در ۱۳ اسفنـد۱۳۹۷ش، مراسم رونمایـی از سـه کتـاب تاریـخ جمهـوری ارمنستان (جـلد۱و۲)، عـملیات نِمِسیـس و در سرزمیـن اشک و خـون در سالن اجتماعات موسسه ترجمه و تحقیق هور برگـزار شد. هر سه این کتـاب ها به همـت همین مؤسسه منتشر شده است.

در ابتدای مراسم، خانم سارینه ‏توروسیان، عضـو هیـئت مـدیـره مـؤسسـه هـور، ضمـن خوشامـدگویی به حضار گفت:‏ « بسیار خرسندیم که بار دیگر این امکان فراهم شد تا با یکی دیگر از برنامه های مؤسسه ترجمه و تحقیق ‏هور میزبان شما بزرگواران باشیم و سپاسگزاریم که دعوت ما را پذیرا شده و تشریف آورده اید.‏

مؤسسـه ترجـمه و تحقیـق هور در۱۳۶۱ش با هـدف برقراری ارتباط هرچـه مستحکم تر ‏معنوی، فرهنگی و فکری میان ایرانیان و ارمنیان و شناساندن تاریخ، فرهنگ و ادب ملت ارمنی آغاز ‏به کار کرد و پس از گذشت حدود یک دهه از آغاز به کار خود سکان فعالیت های فرهنگی خود را به ‏فصلنامه پیمان سپرد تا نمایشگر مشترکات فرهنگی و اجتماعی این دو قوم باشد‎.‎

مؤسسه هور طی بیش از ۳۶ سال فعالیت و فصلنامه پیمان با انتشار ۸۶ شماره، با درک رسالت ‏گرانبـار خود، قـدم در راه تحقـیق و پژوهـش در زمینـه شناخت هویت و فعالـیت های هنـرمندان، شخصیت ‏های اجتماعی، سیاست مداران، ادیبان و فرهنگیانی گذارده اند که در شکل گیری جریان روشنفکری و ‏شناخت ارمنیان ایران نقشی بسزا داشته اند‎.‎

اما همان طور که مستحضر هستید یکی از رسالت های مؤسسه ترجمه و تحقیق هور، در کنار دیگر فعالیت های ‏پرشمارش، ترجمه و ارائه کتاب در زمینه های مرتبط با تاریخ ارمنستان ، مسئله نسل کشی ارمنیان و ‏مسائل مرتبط با قفقاز است. ‏خوشبختانه، در طول نزدیک به دو سال فعالیت هیئت مدیره این مؤسسه و به رغم تمام سختی ها در ‏زمینه نشر موفق شده ایم سه عنوان کتاب جدید به چاپ برسانیم که به نوبت به آنها خواهیم پرداخت».‏

کتاب تاریخ جمهوری ارمنستان

در ادامه مراسم توروسیان به معرفی کتابتاریخ جمهوری ارمنستانپرداخت ‏و گفت:‏« اولین کتابی که به آن خواهیم پرداخت کتاب تاریخ جمهوری ارمنستان است که ریچارد هوانسیان، ‏محقق برجسته تاریخ ارمنستان، آن را در چهار جلد به زبان انگلیسی نگاشته است. گفتنی است که ‏ این کتاب را ۲۷ سال قبل فرهیخته گرامی، سرکار خانم آتوسا سمیعی، به سفارش این مؤسسه ترجمه کرده اند اما به دلایل گوناگون تا کنون منتشر نشده بود. خوشبختانه، سال گذشته به دلیـل مـصادف ‏شـدن بـا صدمیـن سـالگـرد استـقلال اولیـن جمهوری ارمنستان شورای خلیفه گری ‏ارمنیان مساعدت کردند و تمام هزینه های چاپ را متقبل شدند. در حـال حاضر، دو جـلد از چـهار جلد این کتاب را نشر ‏نشانه منتشر کرده و جلد سوم نیز آماده ترجمه است.‏

درباره کتاب‏

از بـهار ۱۹۱۸م تا زمستـان ۱۹۲۰م، مـردم ارمنستـان به مـدت دو سال و نیم برای ‏برپایی و حفظ حکومتـی مستقـل تلاش فـراوان کـردنـد. این حکومت نخـستین موجـودیت سیاسی آنان پس از گـذشت ‏پانصد سال بود. مشکلات بسیار و حل نشدنی بر سر راه حکومت نوپا قرار داشت اما این ملت، که ‏مشقات بی سابقه سال های ۱۹۱۵و۱۹۱۶م را متحمل شده بود، سخت کوشید تا به موفقیتی همگانی دست ‏یابد. اگرچه ارمنیان در وضعیتی کاملاً به دور از انتظار به استقلال رسیده بودند اما دیری نپایید که دریافتند عامل اساسی صیانت ‏ذات و تجدید حیاتشان همین استقلال است.

آتوسا سمیعی

آتوسا سمیعی متولد ۱۳۴۷ش است. آشنایی او با زبان انگلیسی به دوران تحصیل او در مدرسه ‏ایرلندی اسلام آباد در پاکستان باز می گردد. او دارای مدرک کارشناسی مترجمی زبان انگلیسی و مدیر انتشارات ‏نشانه است. داستان های کوتاه بسیاری از ایشان در مجلات پایاب ،فصل زنان،چاووش و دانشمند ‏منتشر شده است.‏ جلد اول و دوم کتاب تاریخ جمهوری ارمنستان نخستین ترجمه حجیم ایشان است و ترجمه جلد سوم ‏را نیز در برنامه خود دارند.‏

کتاب دوبلینـی ها، اثر جیمز جویس با ترجـمه ایشان در انتظار چاپ است. کتاب ‏‏دستـور کشتار از تانر آکچام، ترجمه دیگری از آتوسا سمیعی است که به سفارش مؤسسه هور صورت گرفته است. همچنین، انتشارات نشانه رمان ‏تاریخی تابستان بی طلوع را با موضوع نژاد کشی ارمنیان آماده چاپ دارد».‏

در این مراسم، کاوه بیات، پژوهشگر و تاریخ نگار و دبیر ‏مجموعه‌های تاریخ معاصر ایران، آسیای میانه و قفقاز در شرکت نشر و پژوهش شیرازه کتاب، ( انتشارات ‏شیرازه) به سخنرانی درباره کتاب تاریخ جمهوری ارمنستان و نقد آن پرداخت و گفت:‏ « قبل از هر چیز می خواهم از مؤسسه هور و سرکار خانم سمیعی، که همت به خرج دادند و این دو جلد ‏کتاب ارزشمند را به چاپ رساندند، تشکر ویژه داشته باشم.‏

اولین بخشی که می خواهم به آن اشاره کنم مربوط به دشواری های تحولات قفقاز است که در آن دوره ‏به خصوص، یعنی اوایل قرن بیستم، وجود داشت و یکی از دلایل اصلی آن خود قفقاز و وضعیت پیچیده ‏آن بود.‏

تنوعات قومی، فرهنگی و جغرافیای خاص قفقاز از مسائلی است که به نوعی این پیچیدگی ها را دو ‏چندان می کند. همچنین، این منطقه در حدفاصل حوزه های چند قدرت بزرگ مانند آناتولی، ایران و ‏روسیه تزاری قرار گرفته و با آنها در ارتباط بوده که باعث پیچیده تر شدن اوضاع قفقاز شده است.‏ همچنین، ما در این دوره شاهد جنگ جهانی اول هستیم که خود به خود بر همین مسائل و پیچیدگی ها ‏افزود».‏

کاوه بیات در مورد ارزش کار ریچارد هوانسیان گفت:‏ « در طول یک قرن گذشته کتاب های بسیاری در مورد قفقاز نگاشته شده که بیشتر به مباحث کلی پرداخته ‏اند. هیچ کدام تحقیقی جامع در مورد قفقاز نبودند و فقط تصویری کلی از اتفاقات قفقاز را به تصویر ‏کشیده اند اما کتاب چهار جلدی ریچارد هوانسیان، که امروز دو جلد آن به فارسی ترجمه شده، متمایز است. ویژگی اصلی کار هوانسیان در این است که وی از ‏اسناد، مدارک و مأخذهای بسیاری که از زبان های ترکی، روسی، انگلیسی و ارمنی گردآوری شده به ‏خوبی استفاده کرده است. به نوعی، یک گزارش روز به روز و دقیق است که از وقایع آن سال ها ‏به دست خواننده می دهد.‏

ویژگی بعدی کار ریچارد هوانسیان در این کتاب این است که فقط به تاریخ ارمنستان محدود نشده و‏ آمیزه ای از تحولات مختلف منطقه ای و بین المللی تأثیرگذار ـ نظیر تحولات داخلی جمهوری ‏آذربایجان،ترکیه و روسیه ـ را نیز مطالعه کرده است. درباره روسیه وی دوره قدرت گیری روس های ‏سفید تا احیای بلشویسم را به خوبی ترسیم کرده است».‏

بیات ادامه داد:‏ « بخش دیگر کتاب، که از بخش های اصلی کتاب محسوب می شود، مربوط به تحولات جمهوری ‏ارمنستان است که پس از نسل کشی ۱۹۱۵م توانست جان سالم به در برد و اولین جمهوری ارمنستان در ‏ ۱۹۱۸م تشکیل شد. ریچارد هوانسیان تحولات این دوره را به دقت در جلد اول بررسی کرده است.‏

ما در این دوره با تحولات مختلفی روبه رو هستیم که به پایان جنگ جهانی اول و پیروزی متفقین و ‏شکست متحدین باز می گردد. مشکل اساسی این جنگ این بود که پیروز واقعی نداشت و جنگ ‏متوقف شد. هر چند عده ای به ظاهر پیروز در کنفرانس صلح پاریس شرکت کردند ولی توانایی ‏مدیریت نظم جدید را نداشتند. فقط، انرژی خود را وقف مهار آلمان کردند. جمهوری ارمنستان و ‏ارمنیان، که در این جنگ تمام موجودیت خود را از دست داده بودند، با یک حس سرشکستگی روبه رو ‏شدند و احساس کردند که به آنها خیانت شده است.‏

متفقین قفقاز را به حال خود رها کردند. این باعث شد ما در آناتولی شاهد احیای امپراتوری عثمانی از ‏نوع کمالیسم و در روسیه، احیای بلشویسم باشیم که هوانسیان همه این موارد را به خوبی بررسی کرده ‏است».‏

بیات در انتها با اشاره به کتاب های هوانسیان گفت:‏ « ریچارد هوانسیان علاوه بر این چهار جلد، کتاب دیگری نیز دارد که ارمنستان در راه استقلال نام دارد. او در این کتاب از اسناد و مدارک کمتری بهره جسته ولی می تواند به عنوان مقدمه این چهار ‏جلد مورد استفاده قرار بگیرد».‏

کتـاب عملیات نِمِسیس، ماجـرای اعدام انقلابی طلعت پاشا، عامل اصلی نسل کشی ارمنیان

دومیـن کتابـی که در این مـراسـم از آن رونمایـی شـد کـتاب عملیات نِمِسیـس، ماجرای اعدام انقلابی طلعت پاشا، عامل اصلی نسل کشی ارمنیان، نوشته ایساک یونانسیان بود که نشر ‏معـارف آن را چاپ کـرده است.‏

توروسیان در معرفـی این کتاب گفـت:‏ « عملیات نِمِسیس رمانـی مستند درباره اعدام انقلابی طلعت پاشا، یکـی از عامـلان اصلـی نسل کـشی ‏ارمنـیان، است کـه در ۱۹۲۱م، طی عملیاتـی سـرّی از سوی حـزب داشناکـسوتیـون اجرا ‏شد. عامـل این اعـدام انقلابی سوقومون تِهلیریان، جوانی ۲۴ ساله است که هفده تن از اعضای خانواده اش را ‏در نسل کشی ارمنیان از دست داده بود. او مأمور می شود طلعت پاشا را، که با نام مستعار علی صالح ‏بیگ در برلین مخفی شده، شناسایی و اعدام کند. طبق پیش بینی های حزب دادگاه تهلیریان، که به ‏نوعی به دادگاه محاکمه طلعت پاشا و حکومت ترکیه تبدیل شد، در برلین برگزار شد و در نهایت، دادگاه ‏حکم به تبرئه تهلیریان داد. بعد از اعدام انقلابی طلعت، حزب عملیات نِمِسیس را ادامه داد که متعاقب آن ‏شش نفر دیگر از عاملان اصلی نسل کشی ارمنیان، در نقاط مختلف جهان، شناسایی و به اعدام انقلابی ‏محکوم شدند.‏

نویسنده در این کتاب کوشیده است، ضمن پایبند ماندن به ماجرای اصلی و شکل دادن به زندگی قهرمان ‏داستان، برخی از رخدادهای آن دوران را از زاویه تاریخی و سیاسی و نقش دیگر شخصیت های ‏دخیل در این عملیات را برای خواننده تشریح کند».‏

توروسیان در معرفی نویسنده کتاب گفت:‏ « ایساک یونانسیان متولد ۱۳۵۴ در رشت است. وی در رشته مهندسی محیط زیست از ‏دانشگاه آزاد لاهیجان مدرک کارشناسی و از دانشگاه علوم و تحقیقات تهران مدرک کارشناسی ارشد دارد. هم اکنون نیز، ‏دانشجوی ترم آخر دکترا دررشته علوم محیط زیست در دانشگاه دولتی ایروان است.‏

وی در کنار فعالیت های تخصصی خود به دلیل علایق شخصی از ۱۳۸۵ش به تحقیق و ‏پژوهش درباره مسائل ترکیه و قفقاز پرداخته و تا کنون، بیش از۱۳۰مقاله از ایشان در بخش ‏فارسی روزنامه آلیک، فصلنامه پیمان و روزنامه های شرق، قانون، صبح امروز، ایران و جام جم چاپ ‏شده است. در زمینه انتشار کتاب نیز پیش از این کتابچه ای با عنوان های اعتراف، ترک ها و ‏کردها از نسل کشی ارمنیان سخن می گویند و سه کتاب با عنوان نسل کشی ارمنیان ریشه ها و ‏پیامدها ؛ مسئله آرتساخ (قراباغ)؛ و سایه مسیح از وی به چاپ رسیده است. عملیات نِمِسیس چهارمین کتاب ایشان است و دو کتاب ایالات متحده آمریکا و نسل کشی ارمنیان و نسل کشی آشوری ها نیز در نوبت ‏چاپ قرار دارند».‏

اولین سخنران این بخش، که به نقد کتاب عملیات نِمِسیس پرداخت، آنی هوسِپیان بود. وی دانش ‏آموخته زبان و ادبیات ارمنی و کارشناس جامعه شناسی و عضو هیئت تحریریه و سر ویراستار ماهنامه ‏پیام اندیشکده است. او درباره این کتاب گفت:‏ «کتاب عملیات نِمِسیس ماجرای اعدام انقلابی طلعت‌پاشا، عامل اصلی نسل‌کشی ارمنیان، است. این کتاب آمیخته ای از خلاقیت و حقیقت است، حقیقتی انکارناپذیر‏. کتاب روایتی از یک داستان تاریخی را باز‌گو می‌کند. در عین‌ حال، گاه خواننده را دچار این ‏تردید می‌کند که تنها روایتی داستان‌ گونه است که با خیال‌پردازی‌های نویسنده هم‌آغوش شده یا ‏حقیقتی است که هنوز درد و رنج آن را حس می کنیم و بر روحمان سنگینی می‌کند.

آنچه عملیات نِمِسیس را از دیگر آثار این نویسنده متمایز می سازد سبک ادبی آن است. ‏عملیات نِمِسیس در اصل یک کتاب مستند تاریخی است که در قالب یک رمان واقع گرایانه نوشته شده و بر اسناد ‏و مدارکی حقیقی مبتنی است. بخش عمده اطلاعات تاریخی آن از کتاب خاطرات سوقومون تهلیریان، قهرمان ‏کتاب حاضر، بر‌گرفته شده، خاطراتی که لحظه‌به‌لحظه آن شرح بی‌پناهی و سر‌در‌گمی ای سرسام آور و مداوم است. نویسنده سال‌ها برای نگارش این ‏کتاب تلاش، تحقیق و دانش اندوزی کرده است». ‏

هوسپیان با اشاره به نام کتاب گفت:‏ « نِمِسیس، نام عملیاتی که منجر به اعدام انقلابی طلعت پاشا شد، برگرفته از نام الهه نیکی و بدی و عدالت و انتقام در اساطیر یونان است که مجازات کننده قانون‌شکنان و ‏مغروران بود.‏

زمانی‌ که ارمنیان، بعد از برگزاری دادگا‌های نظامی ترکیه نتیجه مطلوب خود را به ‌دست نیاوردند، برخی از ‏اعضای شاخص فدراسیون انقلابی ارمنیان به‌صورت خود‌جوش اقدام به مجازات عاملان نسل‌کشی کردند و ‏خواستار ادای دین شدند. در نهایت، طلعت‌پاشا، که با نام علی صالح بیگ مخفیانه در برلین زندگی می‌کرد، در ‍۱۵ مارس ۱۹۲۱م به دست سوقومون تهلیریان کشته شد. تهلیریان در جریان نسل‌کشی هفده تن از اعضای خانواده ‏خود را از دست داده بود.‏ قهرمان این داستان همچون دیگر قهرمانان سبک واقع گرایی فردی عادی و بر‌خاسته از بطن جامعه، نماینده هم‌نوعان خود و وابسته به جامعه ای زجر کشیده است. ‏

یونانسیان در این رمان از تاریخ همچون بستری برای نمایش اطلاعات دقیق استفاده کرده و نه سرچشمه‌‌‌ای برای ‏خیال‌پردازی. از این رو، آنچه در این اثر مطرح شده بیشتر گذشته نزدیک جامعه‌ای است که خود ‏نویسنده به آن تعلق دارد. ‏

با آنکه تمام شخصیت‌های داستان واقعی هستند نویسنده توانسته با تکیه بر شخصیت‌پردازی ‏درست آنها را برای خواننده ملموس‌تر کند. ‏

او نه تنها قهرمان خود را به‌خوبی می‌شناسد حتی گاهی پا را فراتر می گذارد و خود نقش قهرمان را ‏عهده‌دار می‌شود. تمام لحظه‌های زندگی قهرمانش را در ذهن متصور شده، روزهایش را با او سپری ‏کرده، هم پای او این درد را با گوشت و پوست خود لمس کرده، دلتنگی‌ها را صبورانه تحمل کرده و در کنارش ‏رنج کشیده ولی در نهایت، قلم مبارزه را به‌حرکت در آورده و با قلمش بر سر عدالت فریاد کشیده که ‏چطور پس از طی تمام این سال‌ها هنوز اجرا نمی‌شوی. ‏

او حتی با ضد قهرمان خود هم به خوبی آشناست. چنین احساس می‌شود که طلعت را از نزدیک دیده و ‏غرورش را و طرز فکر و خواسته‌های منفورش را به‌خوبی می‌داند. او طلعت را چنان به زیر یوغ قلم ‏خود کشیده که گویی به جای جوهر با خون پاشا به قلمش جان می‌دهد. گویی، می‌خواهد با احساس ‏خاص خود طلعت را ‌بار دیگر یا شاید بار‌ها و بار‌ها به اعدامی انقلابی محکوم کند. چنین به‌ نظر می‌رسد که او با نوشتن از طلعت خواهان مجازات اوست. او حتی روح طلعت را هم سزاوار این آزار ‏می‌داند. ‏

داستان در چند جا به طرز نفس‌گیری به اوج می‌رسد. یونانسیان از به تصویر کشیدن چنین ‏صحنه‌هایی به‌هیچ‌وجه قصد نمایش خیال پردازانه این رخدادها را ندارد بلکه هدف او آن است که خواننده با درک بهتر این رخدادها هر‌چه بیشتر با اوضاع آن زمان، قهرمان و وضع روحی او ‏آشنا شود. ‏

یونانسیان با رعایت قوانین ادبی و گاه، با زیر پا گذاشتن آنها یا شاید بیشتر با ایمان به باورها، ‏تعصب‌ها و مبارزات، خود شروع به نوشتن این کتاب کرده است. ‏این کتاب را نمی‌توان یک اثر بر‌جسته دانست چرا که گاه واژه بر‌جسته حق  مطلب را برای توصیف ‏یک اثر ادا نمی کند. این کتاب خود را در ردیف کتاب‌های با ارزش جا گیر خواهد کرد.‏ یونانسیان را بی‌شک می‌توان یکی از تأثیر‌گذار‌ترین تحلیلگران و پژوهشگران ارمنی حال حاضر دانست. او طی سه سال تحقیق و بردباری توانست کتابی را گردآوری و چاپ کند که مملو از اسناد و مدارک در خور توجه و ‏قابل استناد است. وی نزدیک به چهارده سال از زندگی خود را وقف ‏تحقیق و پژوهش در حوزه قفقاز ـ ترکیه و مسائل نسل‌کشی ارمنیان ساخته و چندین اثر در این موضوع به ‏چاپ رسانده است».‏

هوسپیان سخنان خود را با قرائت بخشی از کتاب به پایان رساند:

«دستور صادره در ۱۵ سپتامبر ۱۹۱۵ معروف به تلگرام مرگ ‏

قبلاً اعلام شده که دولت قصد دارد نسل ارمنیان را،که در ترکیه زندگی می‌کنند، کاملاً ریشه‌کن سازد.‏کسانی که در مقابل این دستور به مخالفت برخیزند از خدمت دولت اخراج خواهند شد. بدون استثنا ‏قائل شدن برای زنان،کودکان و معلولین، بدون گوش دادن به ندای وجدان باید به موجودیت ارمنیان ‏پایان داده شود»‏.

‏ امضا وزیر داخله ‏طلعت ‏

دومین سخنران این بخش دکتر خانلری، نماینده ارمنیان تهران و ‏شمال کشور در مجلس شورای اسلامی، بود.‏

دکتر خانلری دارای مدرک کارشناسی ارشد در رشته مهندسی زلزله از واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد ‏اسلامی و دکترای مهندسی عمران سازه و دکترای تاریخ از فرهنگستان ملی علوم جمهوری ارمنستان است. وی ‏هم‌اکنون عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد تهران است و علاوه بر نمایندگی مردم در مجلس به فعالیت‌های علمی نیز ‏اشتغال دارد.‏

وی در سخنانی کوتاه گفت:‏ « در ابتدا، باید اذعان کنم که من هم مثل خیلی از شما از تحلیل بسیار دقیق و جامع سرکار خانم هوسپیان ‏لذت بردم و این، کار من را برای ادامه نقد کتاب آسان می کند.‏ ‏هدف عملیات نِمِسیس، که در ۱۹۱۹م در نهمین کنگره حزب فدراسیون انقلابی ارمنی ‏‏(داشناکسوتیون) تصویب شد، مجازات عاملان نسل کشی ارمنیان در ترکیه عثمانی و قفقاز بود. فهرستی که سران این عملیات تدارک دیده بودند چهار نفر از مسئولان جمهوری آذربایجان را نیز ‏شامل می شد که در کشتار ارمنیان باکو و شوشی در ۱۹۱۸م نقش داشتند. عملیات نِمِسیس همچنین ‏گریبان دو نفر از ارمنیان خیانتکار را هم گرفت که در زمان نسل کشی با حکومت عثمانی همکاری کرده ‏بودند.‏

از نکات برجسته این عملیات، که در کتاب به آن اشاراتی شده ولی زیاد به آن پرداخته نشده، این ‏است که عوامل این عملیات با وجود گرایش های مختلف مذهبی مسیحی گردهم آمدند و در این ‏عملیات شرکت کردند؛ برای مثال، آرام یِرکانیان پیرو کلیسای ارمنی ارتدکس گریگوری بود و تهلیران ‏پیرو کلیسای پروتستان. این نشان می دهد که در این عملیات هویت ملی نقش اصلی را ایفا کرده ‏است».‏

دکتر خانلری درباره برخی برداشت های ناصحیح از معنی واژه نِمِسیس گفت: « موضوع دیگری که در کتاب به آن پرداخته شده و می خواهم تأکید ویژه ای بر آن داشته باشم درباره نام نِمِسیس است. نِمِسیس در اسناد و لغت نامه های یونانی به الهه عدالت خواهی شهره است. برخی به ‏اشتباه آن را الهه انتقام می نامند. علت انتخاب این نام برای این عملیات همین وجه عدالت خواهی ‏بوده که در تمام کتاب های آسمانی مذاهب مختلف نیز به آن اشاره می شود. من با شناختی که از آقای ‏یونانسیان دارم باور دارم که ایشان نیز به این موضوع اعتقاد راسخ داشته و هدفش از خلق این ‏رمان بیان همین موضوع بوده است زیرا بحث عدالت خواهی موضوعی است که تا به امروز هم ادامه دارد. ‏دولت کنونی ترکیه به آن ایمان ندارد و اجرای آن را به تعویق می اندازد.‏

کتاب در سرزمین اشک و خون

سومیـن کتابی که از آن رونمایـی شد کـتاب در سرزمین اشـک و خـون اثر یاکوب کونتسلِر بود. وی مبلغ مذهبی آلمانی ـ سوئیسی ای بود که در امپراتوری عثمانی اشتغال داشـت و به پدر یتیـمان ارمنی شهـره شد. این کتاب را ‏دکتر سعید فیروز آبادی ترجمه و انتشارات نائیری منتشر کرده است.‏

درباره کتاب

یاکـوب کونتسلر از ۱۸۹۹ ـ ۱۹۲۲م همراه همسرش در بیمارستـان مبـلغان مذهبی شهر اورفا در جنوب ‏شرقی ترکیـه اشتـغال داشت. او از نزدیـک شاهـد نسل کشی ارمنیان به دست حکومت عثمانی بود. ‏این واقعه نخستین نسل کشی قرن بیستم است. در ۱۹۱۹و۱۹۲۰م، هنگام تعطیلات در شهر ‏بازِل سوئیس، کونتسلر تجربیات خود را به زبانی ساده نوشت.گزارش تکان دهنده او، به رغم تضادهایش، نمونه ای منحصر به فرد از علاقه به سرزمینی است که در آن مردمانی با زبان ها و ادیان گوناگون زندگی ‏می کردند.‏

دکتر سعید فیروز آبادی

دکتر سعید فیروزآبادی، مترجم، نویسنده و فرهنگ نگار، عضو هیئت علمی دانشگاه در رشته زبان و ‏ادبیات آلمانی، ایران شناسی و ادبیات تطبیقی است. وی در تهران متولد شده و دارای دکتری زبان و ادبیات آلمانی ‏است. ‏ایشان از چهره های علمی شناخته شده در مراکز دانشگاهی و مترجم آثار بسیاری از نویسندگان نامدار ‏آلمانی است.‏

دکتر سعید فیروز آبادی در سخنان خود درباره کتاب در سرزمین اشک و خون گفت:‏ « امروز جای دو نفر در این جمع خالی است. نخست، آقای خاچیک خاچِر، مترجم و نویسنده بنام ارمنی، که من افتخار دوستی با ایشان را دارم و دوم، آقای امیرخانیان مدیر انتشارات نائیری که زحمت چاپ و ‏انتشار این کتاب را کشیدند.‏

یاکوب کونتسلر، که به خوبی معرفی شد،سوئیسی بود. سوئیسی ها در آن دوره خاص از ‏جنگ جهانی همواره موضع بی طرفانه ای داشتند، در حالی که منافع آلمانی ها ایجاب می کرد ‏که سکوت کنند و انگلیسی ها نیز به دنبال منافع ملی خود بودند.‏

کونتسلر پیرو مذهب پروتستان بود. پروتستان ها چهارصد سال نقش مبلغان مذهبی را در ‏ترکیه و دیگر نقاط خاورمیانه بر عهده داشتند و در عین حال، بی طرف باقی ماندند.‏ کونتسلر، که به دعوت یوهان لِپسیوس آلمانی برای شغل طبابت به شهر اورفا در ترکیه نقل مکان کرده ‏بود، در نسل کشی ارمنیان جان هزاران کودک ارمنی را نجات داد. وی بعدها در ۱۹۱۹و‏‏۱۹۲۰م خاطرات خود را در بازل سوئیس نوشت». ‏

دکتر فیروز آبادی درباره اهمیت خاطرات یاکوب کونتسلر گفت:‏ «خاطرات به دو صورت نوشته می شود. یا به صورت روزانه و جزء به جزء یا به صورت کلی. کونتسلر از ‏روش دوم برای نوشتن خاطرات خود استفاده کرده است. روش دوم، به این دلیل که تحت شرایط ‏روزمره قرار نمی گیرد، معمولاً بسیار منصفانه تر نگاشته می شود. از این رو، ما شاهدیم که نگاه کونتسلر ‏در این خاطرات کاملاً بی طرفانه بوده و حتی، گاهی از ارمنیان نیز انتقاد می کند.‏

کونتسلر با اینکه جان هزاران کودک ارمنی را نجات داد و آنان را از عثمانی به لبنان منتقل کرد همواره عذاب ‏وجدان داشت زیرا معتقد بود که آنان را از وطنشان جدا کرده و به جای دیگری می برد که ‏ممکن است بر سرنوشتشان تأثیرگذار باشد.‏

این شاهد بلندنظر و بی طرف اعتقاد داشت که همه جنایات یک دولت را نباید به مردم آن ‏کشور نسبت داد زیرا در همان زمان افرادی بودند که به ارمنیان پناه دادند و از آنان نگهداری کردند».‏

در پایان مراسم، ایساک یونانسیان، رئیس هیئت مدیره مؤسسه ترجمه و تحقیق هور و نویسنده رمان ‏‏عملیات نِمِسیس، در سخنانی گفت:‏ « سخنان من، که البته کوتاه خواهد بود، شامل دو بخش است.‏ بخش نخست، مربوط به کتاب عملیات نِمِسیس است که جناب آقای دکتر خانلری و خانم آنی ‏هوسپیان بر من منت گذاشتند و هرآنچه را لازم بود در این باره بیان کردند و من سپاسگزار ایشان هستم‏ اما باید از جناب آقای دکتر خانلری تشکری ویژه کنم که در تمام مراحل نگارش این ‏کتاب بنده را از راهنمایی هایشان بی نصیب نگذاشتند و فصل به فصل این کتاب را به دقت بررسی و ‏مطالعه کردند.‏

همچنین، تشکر می کنم از جناب آقای صادقی، مدیر انتشارات معارف، که پیش از این نیز کتاب سایه مسیح ‏بنده را چاپ کردند و در انتشار این کتاب نیز وسواس بسیاری به خرج دادند.آقای صادقی از ‏معدود ناشرانی هستند که گاه بدون چشمداشت مالی و از سر دلسوزی منشأ خدمات ‏بسیاری در حوزه نشر کتاب بوده اند.‏

یونانسیان در انتها ضمن تشکر از حامیان مؤسسه ترجمه و تحقیق هور و مترجمان و ‏ناشران این کتاب ها گفت:‏ « تمام آنچه شما امروز شاهد آن بودید و کتاب های بسیاری که در طول سالیان گذشته از سوی این ‏مؤسسه به چاپ رسیده مرهون زحمات بزرگ مردی است که کمتر دیده می شود اما ردپای او در به ثمر رسیدن تمامی این آثار به چشم می خورد.‏ این بزرگوار در طول بیش از سی سال فعالیت در مؤسسه بانی ترجمه و انتشار کتاب های بسیاری بوده که همه ما می دانیم چه کار سخت و طاقت فرسایی است.‏ این بزرگوار کسی نیست جز آقای روبیک آقاجانیان که تصمیم گرفته ایم امروزبرای جبران گوشه ‏هایی از خدمات شایان او از ایشان تقدیر کنیم».‏