پیمان، چه نام زیبا و پر معنایی! چه واژۀ کهن و ژرفی! واژه ای که در هر دو زبان ارمنی و فارسی از گذشته ای دور ‏خبر می دهد و به راستی که پدیدآورندگان پیمان در بیست سال پیش با آگاهی و بینشی ژرف این نام را ‏برگزیده اند، فصلنامه ای که از همان آغاز می خواهد با خوانندگان خود پیمانی بندد. ‏

‏در مهریشت، بخشی از نامۀ مینوی اشو زرتشت و کهن ترین سرود و متن به جای مانده از ایرانیان، اهورا مزدا به ‏اسپیتمان زرتشت چنین می گوید:‏

«‏ ای اسپیتمان!…‏

‏ مبادا که پیمان بشکنی: نه آن پیمان که با یک دُروَند بسته ای و نه آن پیمان که با یک اَشَوَن بسته ای؛ چه ‏پیمان با هر دوان درست است؛ خواه دُروَند، خواه اَشَوَن».[۱]

‏ و در جای دیگر از همین یشت می سراید:‏

‏« ای تواناتر!‏

‏ به پایداری پیمانی که بسته شد، ما را کامیابی بخش. آنچه را که از تو خواستاریم، به ما ارزانی دار…‏ ‏».[۲]

وپیمان از بیست سال پیش، که در زندگی فرهنگی سرزمینمان پدیدار شده، تا کنون نه تنها پیمان شکنی نکرده، ‏بلکه به پایداری همان پیمانی که در آغاز بسته، کامیاب شده و به بسیاری از خواست هایش رسیده است. ‏

‏در مقطعی از زمان که جشن های ولادت مهرو مسیح (ع)، پیامبر صلح، مهربانی، دوستی و پیمان برگزار می ‏شود، بار دیگر پیمان با به یاد آوردن پیمانی که در آغاز بسته است، به مرور کارنامۀ ده سالۀ دوم خود می پردازد. به ‏راستیپیمان در راه دشواری که در بیست سال زندگی خود پیموده از بهبودی کمی و کیفی برخوردار شده است، ‏این را هر خوانندۀ بی طرفی گواه است. بهبود کمّی، زیرا حجم و تعداد مقاله های فصلنامه هر بار بیشتر شده است. ‏و بهبود کیفی، زیرا مقاله ها به مرور تخصصی تر و ژرف تر شده است. در این میان، نیاز کسانی که دربارۀ تاریخ، ‏فرهنگ، ادبیات، معماری و …. ملت ارمن تحقیق می کنند و نیز نیاز پژوهشگرانی که در جست و جوی اشتراکات ‏فرهنگی دو ملت ایران و ارمن هستند، ما را برآن داشت که به تنظیم فهرستی موضوعی از مقاله های پیمان پردازیم. ‏این فهرست، نخست ده سالۀ دوم انتشار پیمان را در برمی گیرد و پس از آن به ده سالۀ نخست خواهیم پرداخت. ‏علت آن است که تنظیم فهرست ده سالۀ نخست، یک بار صورت گرفته و در شمارۀ ۳۷ (پاییز ۱۳۸۵) به چاپ ‏رسیده است. اما افزایش تدریجی تنوع مقاله ها به ویژه در سال های بعد، تنظیم دوبارۀ فهرست ده سالۀ نخست را ‏می طلبد. در این میان لازم است از تلاش های سرکار خانم النا ماسحیان که فهرست ده سالۀ نخست مقاله های ‏پیمان را تنظیم و در شمارۀ ۳۷ به چاپ رسانده اند صمیمانه سپاسگزاری کنیم.‏

‏فهرست موضوعی مقاله های ده سالۀ دوم پیمان به ترتیب حروف الفبای سرفصل ها تنظیم شده است و ‏پژوهشگر به راحتی می تواند موضوع مورد نظر خود و شمارۀ آن را در فهرست سرفصل مقاله های پیمان بیابد و ‏سپس، به جدول موضوعی با همان شماره مراجعه کند. امید است که این فهرست رهگشای گسترش کمّی و کیفی ‏پایگاه دادۀ تارنمای پیمان شده و گامی در جهت گسترش روابط فرهنگی دو ملت باشد.‏

‏در تنظیم این فهرست باید به چند نکته اشاره کرد. نخست مقاله ها به دقت بررسی و نقاط اشتراک آنها در ‏نظر گرفته شد. این نقاط اشتراک موجب شد که مقاله ای گاه در جدول های مربوط به دو سرفصل یا حتی بیشتر ‏جای گیرد. برخی ازسرفصل ها و در نتیجه جدول مربوط به آنها پر بسامدند. پر بسامدترین سرفصل ها و در ‏نتیجه جدول مربوط به آنها شامل نژادپرستی و نژاد کشی، مسئلۀ ارمنی و نگاهی به تاریخ می شود. این بسیار ‏طبیعی است. کسانی که با تاریخ ملت ارمن و مسئلۀ ارمنیان آشنایی دارند به خوبی می دانند که واقعۀ نژادکشی ‏نقطۀ عطفی در تاریخ این ملت است. نه بدان علت که تاریخ و فرهنگ ارمنیان پیش از این واقعه از اهمیت کمتری ‏برخوردار است بلکه بدان دلیل که این واقعۀ دردناک موجب آوارگی و پراکندگی یک ملت در سراسر جهان شده ‏است. بی جهت نیست که در جمهوری ارمنستان، وزراتی به نام وزارت دیاسپورا وجود دارد. حضور بیش از ده میلیون ‏ارمنی بیرون از سرزمین اجدادی خود، نتیجۀ شوم آن واقعه است. مسئلۀ ارمنی نیز از ۱۸۹۴م تا کنون نه تنها حل ‏نشده، بلکه ابعاد پیچیده تری به خود گرفته است و این هر دو عنوان جایگاه ویژه ای در تاریخ ملت ارمن دارد. ‏

‏نکتۀ دیگری که باید مورد نظر قرار گیرد آن است که این فهرست و جدول های مربوط به آن برای راهنمایی ‏خوانندگان و پژوهشگران است نه چهارچوبی که هیئت تحریریه و تنظیم کنندگان فصلنامه را در قید و بند قرار ‏دهد. تردیدی نیست که اگر مقاله ای از نظر محتوا با خط مشی فصلنامه همخوانی داشته و قابل چاپ باشد اما ‏موضوع آن احتمالاً منطبق بریکی از سرفصل ها نباشد، خود می تواند سرفصل تازه ای را در عنوان ها بگشاید. ‏ضمناً این گونه مقاله ها تا باز شدن سرفصلی تازه در فهرست موضوعی، در فهرست هر شماره صرفاً با عنوان مقاله ‏معرفی خواهند شد. اما در مورد مقاله هایی که محتوای آنها با یک یا احیاناً چند سرفصل همخوانی دارد، می توان بدین گونه عمل نمود که مقاله را تحت عنوان سرفصلی که بر دیگر سرفصل ها ارجح است در فهرست فصلنامه ‏آورده و همخوانی آن را با دیگر سرفصل ها، هنگام تکمیل جدول ها یا پایگاه دادۀ تارنمای فصلنامه منظور نمود. از ‏هم اکنون نیز این نکته را گوشزد می کنیم که فهرست موضوعی باید هر چند سال یک بار بازبینی شود. ‏

‏در همۀ مراحل این کار تحقیقی نهایت دقت و شرط امانت رعایت شد، با این حال به مصداق آن ضرب المثل ‏لاتینی که ‏Humanum est errare [3] ‏ باز هم کار می تواند کمبودهایی داشته باشد. ‏

در تنظیم این فهرست از راهنمایی های ارزندۀ دوست و همکار ارجمند و پیش کسوتم، مهندس ادوارد ‏هاروتونیان، بسیار بهره برده ام. لازم می دانم مراتب سپاس خود را به حضور ایشان به جای آورم. همچنین از سرکار خانم استینه جان درمیان، که جدول های سادۀ مرا به جدول های کنونی تبدیل و تنظیم کرده اند، صمیمانه سپاسگزاری می کنم. خوانندگان خود در‏خواهند یافت که این فهرست، کارنامۀ ده سالۀ دوم فصلنامه ای است که با خوانندگان خود پیمانی بسته است که ‏ناگسستنی است. ‏

پی‌نوشت‌ها:

۱- اوستا، مهریشت، «گزارش دکتر جلیل دوستخواه»، کردۀ ۲ (تهران: مروارید، ۱۳۹۱‏)، ص ۳۵۳.

۲- همان، کردۀ ۳۳ ، ص ۳۶۱. ‏

۳- انسان جائز الخطاست .‏