هاراطون (هارمیک) داویدیان، در ۲ اسفند ۱۳۰۲ش/۲۱ فوریۀ ۱۹۲۴م، در تهران، دیده به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را، به ترتیب، در دبستان هایکازیان (کوشش) و کالج البرز گذراند و در ۱۳۲۷ش از دانشکدۀ پزشکی دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد.

دکتر داویدیان پس از گذراندن دورۀ نظام وظیفه، در مرداد ۱۳۲۹ش، به سمت دستیار بخش تازه تأسیس بیماری های روانی، وابسته به دانشکدۀ پزشکی، منصوب شد و خدمات دانشگاهی خود را آغاز کرد.

دانشگاه تهران، که آن زمان تنها دانشگاه ایران بود، تا ۱۳۲۹ش، بخش بیماری های روانی نداشت. در آن سال به کوشش شادروان دکتر حسین رضاعی، یگانه استاد رشتۀ بیماری های روانی، این بخش در بیمارستان هزار تختخوابی (بیمارستان امام خمینی کنونی) تأسیس شد و در سال بعد، یعنی ۱۳۳۰ش به محل کنونی انتقال یافت و به نام بیمارستان روزبه نام گذاری شد. شادروان دکتر رضاعی به اتفاق شادروان دکتر میرسپاسی در احداث بیمارستان روزبه و تأسیس بخش آموزش بیماری های روانی دانشگاه تهران کوشش فراوان کردند. در این مدت، دکتر داویدیان در مقام نخستین دستیار این بخش، تحت سرپرستی آن استادان، افتخار شرکت در این فعالیت را به دست آورد.

دکتر داویدیان در ۱۳۳۴ش، با کسب موفقیت در آزمون انتخاب رئیس درمانگاهی بیماری های روانی، به منظور ادامۀ تحصیل، روانۀ انگلستان شد و در ۱۳۳۷ش، دیپلم تخصصی بیماری های روانی (D.P.M) را از مؤسسۀ روان پزشکی دانشگاه لندن دریافت کرد. وی پس از بازگشت به میهن و تصدی بخش و سپس ریاست بخش بیماری های روانی و طی مدارج مختلف آموزشی و دانشیاری، در ۱۳۴۷ش به مقام استادی رشتۀ بیماری های روانی دانشکدۀ پزشکی دانشگاه تهران رسید و پس از ۴۲ سال خدمت دانشگاهی در ۱۳۷۰ش، به افتخار بازنشستگی نایل آمد.

استاد داویدیان در طی دوران تدریس در دانشگاه دو بار، از ۱۳۴۸ ـ ۱۳۵۲ش و۱۳۶۰ ـ ۱۳۶۷ش، به مدیریت گروه آموزشی روان پزشکی دانشگاه تهران انتخاب شد. همچنین از۱۳۶۰ ـ ۱۳۶۵ش ریاست بیمارستان روزبه را عهده دار بود. وی در سال های ۱۳۴۹ ـ۱۳۷۰ش سمت کارشناسی بهداشت روان را در سازمان جهانی بهداشت بر عهده داشت و از۱۳۵۰ ـ ۱۳۶۲ش به عضویت کمیتۀ بین المللی انجمن جهانی روان پزشکی و از ۱۳۵۶ ـ ۱۳۶۴ش نیز به عضویت کمیتۀ اخلاق همین انجمن درآمد.

از آنجا که کاردرمانی از شیوه های مؤثر در درمان بیماری های روانی است دکتر داویدیان با جلب موافقت و حمایت شادروان دکتر محمدعلی حفیظی، رئیس وقت دانشکدۀ پزشکی دانشگاه تهران، موفق به تأسیس بخش کاردرمانی در بیمارستان روزبه شد و خود نیز سرپرستی آن را بر عهده گرفت. به پاس خدمات شایان دکتر داویدیان در بیمارستان روزبه، کتابخانۀ این بیمارستان به نام او نام گذاری شده است.دکتر داویدیان از اعضای هیئت مؤسس انجمن روان پزشکی ایران و انجمن علمی روان پزشکان ایران بود که به ترتیب در ۱۳۴۵ش و ۱۳۷۵ش تأسیس شدند. وی در چند دوره نیز سمت ریاست این دو انجمن  را بر عهده داشته است.

دکتر داویدیان، در طول بیش از نیم قرن تلاش مستمر، با تصدی سمت ها و مسئولیت های اجرایی، آموزشی و پژوهشی در سطوح ملی و جهانی، منشأ خدماتی ارزنده در رشتۀ روان پزشکی بوده است. وی برای جنبه های فرهنگی روان پزشکی و ویژگی های بالینی بیماران ایرانی اهمیتی خاص قائل بود و همواره می کوشید تا روان پزشکی را بر پایۀ فرهنگ و اخلاق ایرانی شکل دهد و تحقیقات علمی در این رشته را براساس نیازمندی های جامعه پایه ریزی کند. او بیش از ۱۰۰ مقاله، به زبان های فارسی و انگلیسی، در نشریات معتبر داخلی و خارجی، منتشر کرده که بیشتر آنها حاصل بررسی ها و پژوهش های وی دربارۀ جنبه های فرهنگی روان پزشکی است. وی همچنین کتابی تحت عنوان سنجش علایم و نشانه های اختلالات روانی تدوین و بیش از ده سال، در زمینۀ اختلالات افسردگی، با سازمان جهانی بهداشت همکاری کرده است. حاصل این همکاری کتابی است با عنوان افسردگی در فرهنگ های مختلف[۱] که از سوی سازمان جهانی بهداشت، در ۱۹۸۳م، به چاپ رسیده است.

دکتر داویدیان یکی از پایه گذاران روان شناسی نوین در ایران شناخته شده و در سایۀ دستاوردهای علمی و پژوهشی، خدمات شایستۀ بالینی، گسترش و آموزش روان پزشکی و کسب امتیازات ارزنده در سطح جهانی، در ۱۳۷۷ش، به عضویت افتخاری فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران برگزیده شد. همچنین در ۱۳۷۸ش، در همایش انجمن جهانی روان پزشکی در هامبورگ، دکتر داویدیان یکی از پنج دانشمندی بود که به عنوان پیشگام در روان پزشکی[۲] مورد تقدیر قرار گرفت. در ۱۳۸۱ش، در مراسم بزرگداشت بزرگان فرهنگ و هنر، در مقام پزشک برگزیدۀ فرهنگستان، لوح سپاس از سوی رئیس جمهور وقت به ایشان اعطا شد. [۳]

تألیف دیگر دکتر داویدیان شناخت و درمان افسردگی در فرهنگ ایرانی است که از سوی انتشارات فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران، در ۱۳۸۶ به چاپ رسیده است. تألیف این کتاب با عنایت به توجه عمیق دکتر داویدیان به مسائل ویژۀ اجتماعی و سنت های جامعۀ ایرانی، با تصویب گروه بهداشت و تغذیۀ فرهنگستان علوم پزشکی، به ایشان واگذار شده بود. اثر دیگر دکتر داویدیان کتاب ارزشمند تاریخچۀ تکوین روان پزشکی در ایران است. این کتاب که حاصل یک عمر تحقیق و تجربۀ استاد بود، در ۱۳۸۷ش، از سوی انتشارات ارجمند، انتشار یافت.

در هشتمین همایش سالانۀ انجمن روان پزشکان ایران، در آبان۱۳۸۷ش، به پاس خدمات استاد هاراطون داویدیان در زمینۀ آموزش و پیش برد دانش روان پزشکی، تقدیر شکوه مندانه ای از ایشان به عمل آمد. در این مراسم نشان ها و لوح های تقدیری از فرهنگستان علوم پزشکی، سفارت جمهوری ارمنستان در ایران، بیمارستان های روان پزشکی دانشگاه شهید بهشتی و علوم بهزیستی و توان بخشی، بیمارستان های میمنت، مهرگان، آزادی، انجمن روان پزشکان استان اصفهان و جامعۀ ارمنیان ایران به این استاد و پیش کسوت علم روان پزشکی اعطا شد.

دکتر هاراطون داویدیان در کنار فعالیت های علمی، هیچ گاه از مسائل جامعۀ ارمنیان ایران غافل نماند. او از اعضای مؤسس انجمن دانشگاهیان ارمنی، انجمن پزشکان ارمنی ایران و درمانگاه خیریۀ آ. آودیسیان بود و در سمت های مختلف از جمله ریاست هیئت اُمنای مرکزی مدارس ارمنیان تهران، ریاست مجمع عمومی نمایندگان جامعۀ ارمنی و ریاست شورای خلیفه گری فعالیت داشت. او همچنین در شورای ملی حوزۀ دینی سیلیسی، که در لبنان تشکیل می شود، در مقام نمایندۀ ارمنیان ایران شرکت کرده و به عضویت هیئت مدیرۀ مرکزی این شورا برگزیده شده بود.

در ۲۰۰۰م، به پاس خدمات مؤثر و ایثارگرانۀ دکتر داویدیان، وی مفتخر به دریافت نشان عالی حوزۀ دینی سیلیسی شد. همچنین در ۲۰۰۷م، هم زمان با مسافرت روبرت کوچاریان، رئیس جمهور وقت ارمنستان، به ایران نشان علمی مخیتار هراتسی، از سوی دولت جمهوری ارمنستان، به وی اعطا شد. دکتر داویدیان همچنین به عضویت فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری ارمنستان برگزیده شده بود.

توجه خاص دکتر داویدیان، به آموزش صحیح زبان مادری به نوباوگان ارمنی و نیاز مبرم به کتاب های درسی در این زمینه او را برآن داشت تا با بهره گیری از دانش و تخصص خود، اقدام به تألیف کتاب های آموزش الفبا و زبان ارمنی برای کودکان نوآموز، در سطوح پیش دبستانی و سال های اول و دوم دبستان، کند (۱۳۳۴ش). این کتاب ها به مدت سی سال در مدارس ارمنی تدریس می شدند.

دکتر هاراطون داویدیان، استاد و پایه گذار روان پزشکی نوین کشور و عضو افتخاری فرهنگستان علوم پزشکی ایران، سحرگاه ۲۱ آبان ۱۳۸۸/۱۲ نوامبر ۲۰۰۹م، در تهران، چشم از جهان فروبست و به دیار باقی شتافت. روانش شاد و یادش گرامی باد.

در پایان، تحت عنوان روزشمار زندگی استاد هاراطون داویدیان، فهرستی از مدارج تحصیلی و سمت های دانشگاهی، سمت ها و عناوین علمی در کشور و در سطح بین المللی، رئوس فعالیت های فرهنگی در جامعۀ ارمنیان و فهرست مقالات و آثار منتشر شدۀ فارسی و انگلیسی ایشان را، مطابق با آنچه استاد خود تنظیم کرده بودند، می آوریم. با دریغ که ناگزیر شدیم زمان و مکان درگذشت ایشان را نیز بر این زندگی نامۀ پربار بیفزاییم.

روز شمار زندگی استاد هاراطون داویدیان

تولد: تهران، ۲ اسفند ۱۳۰۲ش

وفات: تهران، ۲۱ آبان ۱۳۸۸ش

مدارج تحصیلی و سمت های دانشگاهی

ـ فارغ التحصیل از دانشکدۀ پزشکی دانشگاه تهران، ۱۳۲۷ش

ـ دستیار بخش بیماری های روانی، دانشگاه تهران، ۱۳۲۹ش

ـ رئیس درمانگاه بیماری های روانی، دانشگاه تهران، ۱۳۳۴ش

ـ اخذ دیپلم تخصصی در بیماری های روانی از دانشگاه لندن، ۱۳۳۷ش

ـ رئیس درمانگاه (با حق آموزش) بخش روانی بیمارستان روزبه، ۱۳۳۹ش

ـ دستیار بخش روانی بیمارستان روزبه، ۱۳۴۱ش

ـ رئیس بخش ۲ روانی بیمارستان روزبه،۱۳۴۳ش

ـ مؤسس و سرپرست بخش کاردرمانی بیماران روانی در بیمارستان روزبه، با حفظ سمت قبلی، ۱۳۴۵ش

ـ استاد رشتۀ بیماری های روانی دانشکدۀ پزشکی دانشگاه تهران، ۱۳۴۷ش

ـ مدیر گروه آموزشی روان پزشکی دانشگاه تهران، ۱۳۴۸ ـ ۱۳۵۲ش و ۱۳۶۰ ـ ۱۳۶۷ش

ـ رئیس بیمارستان روزبه، ۱۳۶۰ ـ ۱۳۶۵ش

ـ بازنشستگی، ۱۳۷۰ش.

سمت ها و عناوین علمی در کشور

ـ عضو هیئت مؤسس انجمن روان پزشکی ایران، ۱۳۴۵ش

ـ مسئول دروس بهداشت روان در دانشکدۀ پزشکی دانشگاه تهران، ۱۳۴۶ ـ ۱۳۵۲ش

ـ رئیس و دبیر انجمن روان پزشکی ایران در چند دوره

ـ عضو شورای تحقیقات دانشگاه تهران، ۱۳۵۱ ـ ۱۳۵۶ش

ـ عضو هیئت ممتحن و ارزشیابی رشتۀ روان پزشکی وزارت فرهنگ و آموزش عالی، ۱۳۶۳ ـ ۱۳۶۶ش

ـ عضو و رئیس جلسات کمیتۀ کشوری بهداشت روان در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ۱۳۶۷ ـ ۱۳۷۰ش

ـ کارشناس کمیسیون مشورتی ـ تخصصی سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۶۷ش

ـ عضو گروه علمی علوم بهداشت و تغذیۀ فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران، از ۱۳۷۲ش

ـ عضو هیئت مؤسس و رئیس انجمن علمی روان پزشکان ایران، ۱۳۷۵ ـ ۱۳۸۲ش

ـ عضو افتخاری فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران، از ۱۳۷۷ش

ـ پزشک نمونۀ دانشگاه تهران، ۱۳۸۰ش

ـ عضو گروه واژه گزینی علوم پزشکی و علوم روان شناسی و روان پزشکی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۸۲ش

ـ عضو شورای عالی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۸۵ش.

ـ برگزیدۀ فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی برای دریافت لوح تقدیر از آقای خاتمی، رئیس جمهور وقت جمهوری اسلامی ایران، بهمن ۱۳۸۱ش.

سمت ها و عناوین علمی بین المللی

ـ عضو فدراسیون بهداشت روان، از ۱۳۳۸ش

Member of World federation for Mental Health, 1959

ـ کارشناس بهداشت روانی در سازمان جهانی بهداشت، ۱۳۴۹ ـ ۱۳۷۰ش

Member of WHO expert Advisory Panel of Mental Health, 1970-1991

ـ دریافت عنوان عضو مؤسس کالج سلطنتی روان پزشکان انگلستان، ۱۳۵۰ش

Foundation Fellow, royal College of Psychiatrists, England, 1971

ـ عضو کمیتۀ بین المللی انجمن جهانی روان پزشکی، ۱۳۵۰ ـ ۱۳۶۲ش

.Committee Member of World Psychiatric Association, 1971-1983

ـ عضو کمیتۀ اخلاق روان پزشکی، انجمن جهانی روان پزشکی، ۱۳۵۶ ـ ۱۳۶۴ش

Member of Committee of Ethics, WPA, 1977-1985

ـ عضو انجمن سلطنتی پزشکان انگلستان، ۱۳۵۷ش

Member of Royal Society of Medicine, England, 1978

ـ دریافت عنوان پیشگام در روان پزشکی، از انجمن جهانی روان پزشکی، هامبورگ، ۱۳۷۸ش

Leader of Psychiatry award, WPA, Hamburg, 1999

ـ درج نام دکتر داویدیان در کتاب مردان موفق، مرکز بین المللی بیوگرافی کمبریج انگلستان، ۱۳۵۷ش، ص ۱۲۳.

.Men of Achievement, International Biographical Center, Cambridge, 1978

فعالیت های فرهنگی ـ اجتماعی در جامعۀ ارمنیان

ـ رئیس هیئت امنای مدارس ارمنیان تهران، ۱۳۴۱ ـ ۱۳۴۵ش

ـ رئیس شورای خلیفه گری ارمنیان تهران، ۱۳۶۵ ـ ۱۳۶۷ش

ـ رئیس مجمع عمومی نمایندگان جامعۀ ارمنی تهران ۱۳۶۳ ـ ۱۳۷۹ش

ـ عضو هیئت مؤسس انجمن دانشگاهیان ارمنی

ـ عضو هیئت مؤسس انجمن پزشکان ارمنی ایران

ـ مؤلف کتاب های درسی زبان ارمنی مقاطع پیش دبستانی و سال اول و دوم دبستان، ۱۳۴۴ش

ـ دریافت نشان شوالیۀ سیلیسی از طرف جاثلیق آرام اول، به مناسبت سوابق ممتاز خدمت در جامعۀ ارمنی

ـ عضو هیئت رئیسۀ مجمع عمومی ارمنیان حوزۀ دینی سیلیسی، ۱۳۸۱ ـ ۱۳۸۷ش

ـ دریافت نشان علمی مخیتار هراتسی، به مناسبت خدمات پزشکی ارزنده و دراز مدت، از روبرت کوچاریان، رئیس جمهور وقت ارمنستان، هنگام بازدید از ایران، ۱۳۸۵ش.

آثار و مقالات به زبان فارسی

(( بهداشت روانی کودک))، درکنگرۀ بیماری های کودکان، مجموعه مقالات و سخنرانی های ارائه شده(رامسر،۱۳۳۲).
(( بیمارستان روانی))، حمایت دیوانگان، ش۲ (تهران:تابان، ۱۳۳۵).
((جنبه های اجتماعی صرع))، دانشکدۀ پزشکی (مهر۱۳۳۸).
((بیماری های روان ـ تنی پوست))، دانشکدۀ پزشکی (خرداد۱۳۴۰).
(( روان پزشکی چیست؟))، طب عمومی، س۱، ش1 (1340).
(( پسیکوزهای علامتی))، طب عمومی، س۱، ش3 (1340).
(( مشکلات محلی تداوی روانی در ایران))، سمپوزیوم نِوروزها، دانشکدۀ پزشکی، س۱۹، ش۷ (فروردین۱۳۴۱): ۸۹۷ ـ ۸۹۹.
(( علائم روانی اختصاصی برخی از بیماری های واگیردار))، طب عمومی، س۱، ش۶ (شهریور۱۳۴۱).
(( بررسی اثر آمی تریپ تیلین در بیماران افسرده))، دانشکدۀ پزشکی (۱۳۴۴).
(( اهمیت بررسی اساطیر ایران در روان شناسی تحلیلی))، سخن، ش۴ (دورۀ ۱۵، ۱۳۴۴): ۲ ـ ۱۹.
(( تجزیه و تحلیلی از آل وام الصبیان بر مبنای روان شناسی یونگ))، با همکاری دکتر غلامحسین ساعدی، سخن، ش۱ (دورۀ ۱۶، ۱۳۴۴): ۱۹ ـ ۳۴.
(( اختلالات روانی ناشی از حاملگی و زایمان در ایران))، در کنگرۀ بهداشت روانی، مجموعه مقالات و سخنرانی های ارائه شده (رامسر،۱۳۴۴).
(( رشد و نمو عاطفی کودک و علل بزهکاری خردسالان))، در اصول پزشکی پیشگیری در بهداشت عمومی ( ۱۳۴۴ ـ ۱۳۴۵).
(( اختلال فکر در اسکیزوفرنی))، در سمپوزیوم اسکیزوفرنی، گروه روان پزشکی دانشکدۀ پزشکی (مهر۱۳۴۶).
(( تشخیص بالینی صرع))، طب عمومی، ش۷ (دی ۱۳۴۶).
(( کاردرمانی در بیمارستان روزبه))، دانشکدۀ پزشکی، س۱۳، ش۴۰۵و ۴۰6(1347).
(( کاردرمانی در بیمارستان های روانی))، پزشکی قانونی (ویژۀ روان پزشکی)، س۳ (اردیبهشت۱۳۴۷): ۴۵ ـ ۴۹.
(( پیکار با بی سوادی در برنامۀ کاردرمانی))، طب عمومی، س۹، ش۱ (آبان ۱۳۴۸): ۲۹ ـ ۳۱.
(( بررسی در زمینۀ ارتباط استرس های هیجانی و زخم های معده و اثنی عشر))، طب عمومی، س۹، ش6 (1349).
(( معرفی یک مورد سندروم ژیل دولاتورت))، دانشکدۀ پزشکی، ش۱0 (1349).
(( تحقیق دربارۀ میزان و علل مراجعۀ بیماران روانی به اطبای غیر روان پزشک))، تازه های روان پزشکی، ش3(1350): ۱۲۲ ـ ۱۳۳.
(( روان شناسی دینامیک در پرورش نوجوانان))، مجلۀ تازه هــای روان پزشکی، س1(1350): ۱۹۶ ـ ۱۹۹.
(( وحدت شخصیت بیمار و شیوۀ آموزش پزشکی))، دانشکدۀ پزشکی، س۱۶، ش۳، (۱۳۵۰).
(( عوارض روانــی داروهای ضدآبستنی))، بـــا همکاری دکتر غلامرضا بهرامی، دانشکدۀ پزشکی (آبان۱۳۵۰).
(( هدف و روش آموزش روان پزشکی))، ترجمه از متن انگلیسی توسط دکتر مهدی بیگدلی، دانشکدۀ پزشکی، ش3(1350): ۱۲۸ ـ ۱۳۸.
((بررسی همه گیرشناسی بیماری های روانی در منطقۀ بحر خزر))، با همکاری دکتر ایزدی، دکتر اعتماد و دکتر نهاپتیان.
((مفهوم روان تنی))، دانشکدۀ پزشکی، ش۲(آبان۱۳۵۷):۱و۲.
((پژوهشی در مورد بیماری های روانی ناشی از جنگ))، با همکاری دکتر سید احمد جلیلی، نظام پزشکی، س۸، ش5(1362): ۲۹۳ ـ ۳۰۲.
((مقدمه ای بر شناخت افسردگی))،در افسردگی، تألیف دکتر اخوت و دکتر جلیلی(۱۳۶۲): ص۷ ـ ۱۹.
(( عضو بیمار یا انسان بیمار))، دانشکدۀ پزشکی، ویژۀ سمپوزیوم ارتباط روان پزشکی با سایر رشته های پزشکی(۱۳۶۰): ۷ ـ ۱۰.
(( بررسی میزان افسردگی در خانواده های شهدای جنگ تحمیلی))، با همکاری دکتر خانلو، جهاد دانشگاهی، ش۳۲ (بهمن ۱۳۶۲): ۳۹ ـ ۴۱.
(( افسردگی در فرهنگ های مختلف))، با همکاری دکتر نراقی و دکتر فروغان، دانشکدۀ پزشکی، ش۷و۸ (مهر و آبان ۱۳۶۵): ۱۵ ـ ۱۹.
(( بهداشت برای همه درکشورهای جهان سوم))، دارو و درمان، س۴، ش۳۹ (فروردین ۱۳۶۶): ۲۲ ـ ۲۵.
(( مشکل مسئولیت پزشکان))، بهکام، س۱(اردیبهشت۱۳۷۰).
(( بررسی پژوهش های انجام شده دربارۀ میزان شیوع افسردگی ها در ایران))، نظام پزشکی، ش۱ (دورۀ ۱۱، پاییز ۱۳۷۰): ۱۴ ـ ۲۳.
(( آموزش روان پزشکی و کسب رفتار حرفه ای))، دانشکدۀ پزشکی (تهران:۱۳۷۰).
(( سیمای بالینی بیماران معروف بــه موج گرفتگی))، سمپوزیوم بررسی عوارض عصبی ـ روانی ناشی از جنگ ( تهران: ۱۳۷۰): ۱۰.
((سخنی چند دربارۀ بهداشت روانی))، نبض، س۲، ش۶ (اسفند۱۳۷۱):۶ ـ۱۴.
پرسش نامه برای ارزیابی وضع سلامت روانی(۱۳۵۲) (پلی کپی).
مصاحبۀ روان پزشکی استاندارد (۱۳۵۴) (پلی کپی).
پرسش نامه برای ارزیابی هوشیاری( شامل توانایی های شناختی، هیجانی و رفتاری)، با همکاری دکتر صنعتی(تهران:۱۳۶۲) (پلی کپی).
میزان شیوع افسردگی در مهاجرین به تهران (انتشار نیافته).
((شخصیت و فرهنگ ملی))، در سمپوزیوم اختلالات شخصیت، دانشگاه تهران و انجمن روان پزشکی ایران (۱۳۵۵): ۵ ـ ۶.
((بررسی علایم بیماران روانی ناشی از جنگ))، به اتفاق دکتر احمد جلیلی، سمپوزیوم بررسی عوارض عصبی ـ روانی ناشی از جنگ (تهران:۱۳۷۰): ۱۲.
((تحلیلی از روان پزشکی ایران در آغاز تمدن اسلامی))، اندیشه و رفتار، س۲، ش۱ و 2 (1374): ۷ـ ۱۵.
((تحلیلی روان شناختی از دریا در آثار عطار))،کلک، ش۸۵ ـ ۸۸ (فروردین ـ تیر۱۳۷۶):۱۶۷ ـ ۱۷۸.
((بحثی کوتاه دربارۀ اولویت های بهداشت روانی در جمهوری اسلامی ایران))،تازه های پزشکی، فرهنگستان جمهوری اسلامی ایران، س۳، ش۴ ( اردیبهشت۱۳۷۷): ۳۳ ـ ۴۳.
((علایم و نشانه های مشترک و شایع اختلالات روانی در فرهنگ ایرانی))، به اتفاق دکتر داود شاه محمدی، حکیم، ش۱ (دورۀ ۴، بهار۱۳۸۰): ۱ـ ۱۱.
((بهداشت روان از دیدگاه ادیان توحیدی))، در اولین همایش نقش دین در بهداشت روانی، مجموعه مقالات و سخنرانی های ارائه شده (قم: دفتر نشر نوید اسلام، ۱۳۷۶):۱۵۴ ـ ۱۵۹.
((بحثی کوتاه دربارۀ اولویت های بهداشت روانی در جمهوری اسلامی ایران))، گزیده ای از تازه های پزشکی، خبرنامۀ فرهنگستان علوم پزشکی، س۳، ش4(1377).
سخنــرانی دربارۀ ((بهداشت  روان در ایران))، در مراسم بزرگداشت برگزیدگان فرهنگستان ها، خبرنامۀ فرهنگستان علوم پزشکی، س۵، ش۱9(1381).
(( شناخت و بیان حالات افسردگی در بیماران ایرانی))، درد، ش۲9( 1383):۲۶ ـ ۲۷.
(( کاربــرد لغات مترادف در زبـان علمی))، در دومین هم اندیشی واژه گزینی و اصطلاح شناسی(۱۳۸۲)، مجموعه مقالات و سخنرانی های ارائه شده، به کوشش علی کافی (تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی،۱۳۸۴).
دکتر دویس، پسیکوپاتولوژی، ترجمه، با همکاری دکتر حسن بطحانی (تهران:کتابخانۀ چهر، ۱۳۴۰).
سنجش علایم و نشانه های اختلالات روانی (تهران: رشد، ۱۳۸۱).
شناخت و درمان افسردگی در فرهنگ ایرانی( تهران: فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۸۶).
تاریخچۀ تکوین روان پزشکی در ایران (تهران: ارجمند، ۱۳۸۷).

آثار و مقالات به زبان انگلیسی

1. ((The Treatment of Withdrawal symptoms of opium addict with vE)) (1957), Acta medica Iranica, vol.1, p. ۲۱۵ – ۲۲۱.
(( Cultural Background of psychiatry in Iran)), in proceedings, IV World congress of psychiatry(Madrid: 1965), p. 1492 – 1495. j
3. (( Aspects of anxiety in Iran)) (1969), and N.Z. Journal of Psychiatry, vol. 3-3a, p. ۲۵۴ – ۲۵۸.
4. Why Teach Psychiatry to medical students and how it should be taught(WHO, EMRO, ۱۹۷۰)
Planning Psychiatric Teaching(WHO, EMRO1970)
Teaching Preventive Psychiatry(WHO, EMRO1972).
(( Application of some Basic Psychological Theories in Iranian Cultural Contest)), Int.Soc. Sci, J. vol.15, no.4 (1973), p. 532 – 545.
(( Need for more research in Psychiatry and Mental Health)), in Proceedings of the International symposium on Epidemiological Studies in Psychiatry(Tehran:20-22 May, 1974), p.1-5.
(( Assessment of Difficulties Encountered in Psychiatric Follow – up Studies)), Acta Psychiat. Scand.57(1978), p.290 – 298
(( Systolic Blood Pressure Change in the Course of Recovery in Depressed Patients)) , in Preventional and Treatment of Depression, (Baltimore: Univ. Park press,1981), p.197 – 207
11.(( Practical problems in Psychiatric Field Surverys)) , Acta Psychiat. Scand.Suppl.296, vol.65 (1982), p.۸۷ – ۹۳

(( Ethical Issues in Psychiatry: Cultural Perspective (A point of view))) , in Proceedings, WPA Regional Symposium, (Japan:[s,n.],1982) p.110 – 114
Depressive Disorders in Different Cultures, Collaborative Study (Geneva: WHO 1983)
(( Incidence of Depression among the Families of Victims of the Imposed war)), Proceedings, International Medical Seminar (Tehran:[s.n.], 1983) p.52 – 54
(( Culture and the Ethical Rules)) , (1983) in Proceedings of the 7th Congress of Psychiatry, (Vienna: Plenum Publishing Corp, 1985) vol.8, p.111 – 112
(( Towards the rationalization of Psychiatics symptoms)) , Paper Presented at the WPA Regional Symposium(Bueusaires:[s.n.], march 20-23, 1983)
(( the Impact of Logical Systems on the development of Psychopathological theories: Special reference to the Phenomenology of depression)) , Paper Presented at the 36th Annual Conference of Indian Psychiat. (Society, Ranchi: Jan. 14-16, 1984).
(( Psychiatric Patients in General Practice)) , Paper presented at the 4th International Psychiat. Conference(Islamabad, Pakistan:[s.n.], Dec. 9-12, 1982)
(( Application of Psychiatric case-Finding methodology in developing countries: Cultural Perspective)),Paper presented at the 5th International Psychiat. Conference(Peshawar. Pakistan:[s.n.], Dec. 13-16, 1984).
(( Application of Psychiatric case-Finding instruments in developing countries)), Paper presented at the 38th annual conference of Indian Psychiat (Society, Jaipur: Jan. 6-8, 1986)
21.(( Depression, Impairment of abilities)) , Paper presented at the symposium on “Latest findings on the Aetiology and therapy of depressions”( Basle:[s.n.], June 5-8, 1986)

(( Disturbance of consciousness in combatans)),Paper presented at the 8th congress of Pyschiatry (Athens: [s.n.], 1989)
(( The cost and benefits of the treatment of schizophrenic patients in the Iranian Socio-Medical Setting)),Paper presented at the Symposium on the cost and Schizophrenia (Venice, Italy:[s.n.], Oct.29-31, 1990).
(( Long- term outcome of depressive disorders)),Paper presented at the symposium “ The costs of affective disorders” (Venice:[s.n.], Oct.26-28, 1992)
(( Acute war trauma: Clinical Picture and the problem of classification)), in Proceedings of the International symposium on stress, Psychiatry and war, WPA military section (Paris: [s.n.], June 26-27, 1992).
(( An overall view of depressions in iran)),Paper presented at Cinquieme Congress Medical Mondial Armenian(Paris:[s.n.], July 16-19, 1992)
(( An Overall view of mental health care in Iran)),Paper presented at national Workshop on research methodology for NPMH (Tehran:[s.n.], Jan. 11-13, 1992
The design of mental health screening questionnaire and the Identificaton of its discriminant question (not published)
Depression in general practice (a study carried out in general out-patient clinic)(not published)
A detailed list of complaints, Symtoms and sign of depressive illnesses and states on anxiety (not published)
Parent-child affective relation (not published)
Psychiatric disorders related to pregnancy and child-birth (a controlled study) (not published)
33.Classification of affective disorders in practice (not published)

بهداشت روان در ایران[۴]

هاراطــون داویــدیـان

بــه نام خداوند جان و خـرد
کــز آن برتر اندیشـه برنگذرد

جناب آقای رئیس جمهور، حضار گرامی، همکاران عزیز، خانم ها و آقایان. بسیار خوشحالم که از سوی جناب آقای دکتر فاضل، ریاست محترم فرهنگستان علوم پزشکی و همکاران ایشان، این فرصت فراهم آمد که ضمن سپاس از این محبت و لطف بی دریغ به عرایضی کوتاه مصدع شوم.

تــرا از دو گیتی بـرآورده انــد
بـه چندین میانجی بپرورده اند

نخستینِ فطرت، پسیـنِ شمار
تویی، خویشتن را بـه بازی مدار

امام محمد غزالی می گوید: ((هر نفسی گوهری است و سرمایۀ آدمی است)).

انسان، گوهر آفرینش و حیات، دُر یگانۀ هستی است. نظام بندی اجتماعی پاسداری از این یگانه دُر را به پزشکان سپرده است. رسالت پزشکی بیشتر در پیشگیری از بیماری ها و بهداشت عمومی است و بخش مهم و فراموش شدۀ این رسالت، بهداشت روانی است. ابن سینا می گوید: (( آخرالامر معلومم شد که مزاج انسان گوش به فرمان و مطیع پندارهای روانی است)).

توجه به جنبه ای از پزشکی، که امروزه آن را تحت نام بهداشت روان می شناسند، در نوشته های حکمای طب قدیم ایران به وفور دیده می شود.

عروضی سمرقندی، در کتاب چهار مقاله، ضمن تشریح علم طب می گوید: (( طب صناعتی است که بدان صناعت صحت در بدن انسان نگاه دارند و چون زایل شود بازآورند و بیارایند او را به درازای موی و پاکی روی و خوشی بوی و گشادگی)).

و اما در دنیای امروز:

مسائل سیاسی ـ اجتماعی ـ فرهنگی پیچیده و بغرنج فراوانی که امروزه بشر را احاطه کرده است کوشش برای بقای نفس و حفظ حیات را، که موهبتی الهی است، برای بسیاری از مردم جهان امری دشوار گردانده و شیرینی و حلاوت را از آن سلب کرده است. جوامع و خانواده ها، که می بایستی کانون های آسایش و امنیت باشند، با خطر ازهم گسیختگی مواجه هستند و ارزش های معنوی و اخلاقی، که تکیه گاه بشر است، سست و کم رنگ می شوند.

اوضاع در جهان سوم از این هم وخیم تر است. فشارها و تهاجمات مستمر سیاسی ـ فرهنگی ـ نظامی دول سلطه گر و ستیزه جو و تنگناهای اقتصادی و صدمات اخلاقی ـ روانی حاصل از آن بر شرایط نامساعدی که عمومیت دارد و به هر حال بر جهان حکم فرماست افزوده شده، تنش را بیشتر و زمینه را برای نابسامانی های اجتماعی و روانی مساعدتر می گرداند. آنچه در این میان، بیش از هر چیز، صدمه می بیند فرهنگ عامه است.

فرهنگ آن نظام فکری حاکم بر جامعه است که در جهت حل مسائل و مشکلات فردی و اجتماعی از جانب افراد آن جامعه به کار گرفته می شود، بدین معنا که راه و روش زندگی و قراردادهای اجتماعی، از جمله زبان و آداب و رسوم و سنت ها، همراه با موازین مذهبی و اخلاقی، که همگی ارکان فرهنگ شمرده می شوند، وظایف و تکالیف افراد را نسبت به یکدیگر مشخص و معین می کنند و امکان زندگی گروهی را فراهم می سازند.

چه زیبا گفته است خواجه نصیرالدین طوسی، در شرح احوال مدن، در هشت قرن پیش: (( به حکم آنکه هر مرکبی را حکمی و خاصیتی و هیئتی بود که بدان متخصص و منفرد باشد و اجزای او را با او در مشارکت نبود، اجتماع اشخاص انسانی را نیز از روی تألف حکمی و هیئتی و خاصیتی بود به خلاف آنچه در هر شخصی از اشخاص موجود بود)).

خاصیت اجتماع اشخاص انسانی این است که منافع و حقوق افراد را در اجتماع از طریق برقرار کردن ارتباط سالم و سازنده بین افراد جامعه محفوظ بدارد و این خاصیت همان است که در کلام آن را سلامت فکر می خوانند. از این قرار، سلامت فکر افراد یک جامعه بر ارکان فرهنگ همان جامعه بنا شده است و بستگی تامی دارد با متعادل بودن و هماهنگ عمل کردن ارکان مزبور با یکدیگر. از این رو، هرآنچه بر یکی از ارکان فرهنگ اثر گذارد و در کار آن، چه به صورت کمی و چه به صورت کیفی، خلل وارد آورد سلامت فکر را مختل می سازد.

از عواملی که پایه های فرهنگ را متزلزل می کند و بر سلامت فکر افراد جامعه، به خصوص، بر سلامت فکر نسل جوان آسیب می رساند، همانا به کار بستن راه و روش تربیتی نامناسب با اصول و موازین فرهنگی جامعه است.

در جوامع غرب، قریب یک قرن است که متعاقب یافته های روان شناسی تحلیلی، مبنی بر اینکه برخی از انواع اختلالات روانی ریشه در مراحل رشد و نمو دوران کودکی دارند و در اثر واپس زده شدن امیال و غرایزی پدید می آیند که با قیود و قوانین اجتماعی برخورد پیدا می کنند، به منظور جلوگیری از بروز آثار ناخواسته، برخلاف نظر واضعان این نظریات، توصیه می کنند خانواده ها کودکان و نوجوانان خود را آزاد بار آورند. بدین معنا که به قول آنان به جای مهار کردن امیال و غرایز و خواسته های ناروای طفل، میدان عمل به آنها داده شود حتی اگر با معتقدات و سنن و آداب و اصول و مبانی اخلاقی حاکم بر جامعه و خانواده تناقض داشته باشند.

نتیجه ای که از این گونه توصیه ها عاید می شود این است که شکل گیری جنبۀ اجتماعی شخصیت، که یکی از عوامل مهم برقرار کردن ارتباط سالم بین فردی است، صورت نمی پذیرد یا به تعویق می افتد. لذا، ناگفته پیداست که عوارض و عواقب چنین وضعی چیزی نیست جز فقدان وجدان اجتماعی، پیدایش خشونت گرایی، قهرمان نمایی از طریق زیر پا گذاشتن قوانین و مقررات اجتماعی و بسیاری از اعمال و کردارهای ناپسند و ناقض نظم و قواعد اجتماعی.

توصیه های مزبور، در نیم قرن اخیر، همواره با علوم مربوط، متأسفانه، وارد کشور شده و بالطبع در رسانه های گروهی انعکاس یافته و درنتیجه اشاعه پیدا کرده است.

مطلب دیگر اینکه چندی پیش مقامی در سازمان جهانی بهداشت به مناسبت سال بهداشت برای همه در اهمیت بهداشت اظهار داشته بود که بدون داشتن بهداشت نمی توان به عدالت اجتماعی رسید، سخنی است متین و صحیح که در آن شکی نیست اما سؤال این است: در جهان امروز چگونه می توان به منزلگاه بهداشت برای همه رسید وقتی پای رسیدن به آن چوبین است؟

بهداشت زیربنای تندرستی است. اگر پیشگیری و مبارزه با بیماری ها عمدتاً بر عهدۀ سازمان های دولتی و غیردولتی است، مراعات اصول بهداشت تا حدود زیادی امری است که به دست افراد و به گونه ای انفرادی صورت می گیرد. این امر در مورد بهداشت روانی بارزتر است. لذا، داشتن توانایی اقتصادی و حدأقل امکانات رفاهی از یک سو و فراگرفتن راه های به زیستن از سوی دیگر از شرایط اولیۀ تأمین بهداشت عمومی و به خصوص، بهداشت روانی است.

فقر و بی سوادی از دشمنان سرسخت بهداشت هستند. وجود این دو بلیه، خود به خود، موازین قسط و عدالت اجتماعی را خدشه دار می کند. لذا، ضمن اینکه لازم است به گونه ای پیگیر مبارزه با این عوامل را ادامه داد، به منظور کاستن از اثرات سوء این دو پدیده بر بهداشت عمومی و روانی تأمین و توزیع عادلانۀ امکانات و تسهیلات بهداشتی، که به هر صورت از اقدامات اولیۀ بهداشتی است، در صدر و اولویت قرار می گیرد.

در حال حاضر، مراکزی که به نحوی با موضوع بهداشت روان ارتباط دارند، مانند وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با معاونت ها و ادارات مربوط، سازمان بهزیستی کشور، وزارت آموزش و پرورش، دانشگاه ها، مراکز مشاوره و راهنمایی، بخش خصوصی و انجمن های علمی ذی ربط، هر یک جداگانه و ناهماهنگ، بدون داشتن برنامه ای که بر اساس سیاست گذاری واحدی مبتنی بر نیازمندی ها، فرهنگ و اقتصاد جامعه پایه ریزی شده باشد، عمل می کنند. مراکز دیگری نیز هستند که گرچه در حال حاضر فعالیت چشمگیری را در این جهت ظاهر نمی سازند نقش آنها در تأمین بهداشت روان مردم همیشه محفوظ است، مانند وزارت کشور، وزارت دادگستری، پزشکی قانونی، زندان ها، نیروی انتظامی، شهرداری ها و ادارۀ راهنمایی و رانندگی.

اینک سؤالی که مطرح می شود این است که این چرخ عظیم را چگونه و به دست چه نهاد یا مرکز یا کسانی می توان به گردش درآورد؟ بی گمان مرکزی مرکب از افراد متخصص و خبره لازم است که در سلسله مراتب اداری در سطح بالایی قرار داشته باشد و چنین مرکزی انجام امور مربوط به گردآوری اطلاعات، برنامه ریزی، تعیین بودجه، ایجاد هماهنگی و همکاری بین بخشی و پیگیری و نظارت را بر عهده گیرد و شورایی لازم است که امر خطیر سیاست گذاری را عهده دار شود. به امید آن روز.

تا یار که را خواهد و میلش به که باشد.

بهمن ۱۳۸۱

پی نوشت ها:

Depression in Different Cultures 1ـ

Leader of Psychiatry 2ـ

۳ـ سخنرانی دکتر هاراطون داویدیان در این مراسم در همین شماره ارائه شده است.

۴ـ متن سخنرانی دکتر هاراطون داویدیان، در مراسم بزرگداشت پیشگامان علم و ادب و هنر، ۱۰ بهمن ۱۳۸۱.