زاون خاچاتوریان در ۱۳۲۵ش، در تبـریـز چـشم بـه جـهان گشـود، ‏پـس از طی دوران تحصیلات دبیرستان در رشتۀ طبیعی در دبیرستان کوشش داویدیان تهران، تحصیلات ‏عالیۀ خود را در اروپا پی گرفت و در ۱۹۷۵م، موفـق به کسب درجـۀ ‏دکترا در رشتـۀ دندانپزشکـی از دانشگاه برن سوئیس شد. وی در ‏دورۀ تحصیل در سوئیس بـرای سال هـای متـمادی عـضو هیئـت مدیرۀ انجمن ‏دانشجویان ایـرانی بـوده است.‏ دکتر زاون خاچاتوریان مدرک فوق تخصص خود را در همان رشته از ‏دانشگاه کالیفرنیا در لس آنجلس امریکا[۲]دریافت کرده است.‏

دکتر زاون خاچاتوریان در مؤسسات فرهنگی و هنری متعددی نظیر انجمن فرهنگی ‏ارمنیان در شهر برن سوئیس و ارکستر سمفونیک گلندل در امریکا ‏فعالیت مستمر داشته و از بنیان گذاران بنیاد فیلم ارمنیان و ‏بنیاد فیلم، موسیقی وهنر آرپا بوده؛ او همچنین، نقش مؤثری ‏در هیئت مدیرۀ سازمان های فرهنگی ای همچون دوستان زبان و ‏فرهنگ ارمنی یو. سی. ال. ای برعهده داشته است.‏

دکتر خاچاتوریان در ۱۹۶۸م، به هنگام تحصیل، در سازمان دهی ‏همایش نژادکشی ارمنیان در شهر گوات سوئیس با حضور مدعوین و ‏سخنرانان گران سنگی چون آرمین تی وگنر، نویسنده، فعال‏حقوق بشر آلمانی و یکی از شاهدان عینی و کلیدی نژادکشی ‏ارمنیان، نقشی پررنگ داشته است.‏

وی در ۲۰۰۳م با مشاورۀ بنیاد آرمین تی وگنرآلمان[۳] و ‏حمایت معنوی فرزندان آرمین وگنر، خانم سیبیل آنوش استیون ‏‏(وگنر) و آقای میشا وگنر، با هدف بزرگداشت حماسۀ یکی از ‏بزرگ ترین انسان دوستان جهان، بنیادی به نام آرمین تی وگنر ‏امریکا را پایه گذاری کرده، که دوشادوش بنیاد همنام در آلمان، فعالیت می کند.‏

بنیاد آرمین تی وگنر امریکا، به تبعیت از بنیاد همنام و هم مسلکش در آلمان، با نیت بزرگداشت و حفظ یاد آرمین ‏تئوفیل وگنر، شخصیت استثنایی آلمانی تبارقرن بیستم، تأسیس شده است، شخصیتی که تمام ‏زندگی خود را به تشخیص و تثبیت نژادکشی ها و دادخواهی ‏بازماندگان آنها اختصاص داده بود.‏

‏ این بنیاد در راستای هدف خود ‏ دست به اقدامات بسیاری زده که اهّم آنها عبارت اند از:

ـ سفارش و تهیۀ تندیس نیم تنۀ برنزی ‏آرمین تی وگنرکه به دست پیکره ساز نامی، خانم آلیس ملیکیان، ‏در ۲۰۰۶م، ساخته و به مناسبت یکصدوبیستمین سالگرد ‏تولد آرمین تی وگنر از جانب بنیاد آرمین تی وگنر امریکا به ‏شهر ووپرتال آلمان، زادگاه وگنر، اهدا شد.

این تندیس در ‏سرسرای دبیرستان معروف گیمنازیوم بایرویتر اشتراسه[۴] در میان مجسمه های یادبود دو جنگ جهانی جای ‏داده شد.‏

ـ بـه سـفـارش ایـن بنیـاد، تـنـدیـس نیم تنـۀ بـرنـزی بـزرگ تـری از آرمیـن تـی وگنـر بـه دسـت آلیـس مـلیکـیان ساختـه شـد تا در تسی تسرناکـابـرت، مجـتمع ‏یادبود نژادکشی در ایروان ارمنستان، در معرض دید همگان قرار ‏گیرد.‏

ـ تألیف و انتشار مـرتب خبـرنامۀ بــنیاد آرمین تی وگنر[۵] ‎از ۲۰۰۷م تا کنون.‏

ـ‏ بنیان گذاری جایزۀ بشردوستانۀ آرمین تی وگنر برای اهدا به ‏برندگان فستیوال بین المللی فیلم آرپا.

ـ‏ برگزاری سالانۀ فستیوال بین المللی فیلم و اهدای جایزۀ ‏آرپا به افرادی که خدمات ارزنده ای در قالب فیلم، موسیقی و ‏هنر به جامعۀ بشری ارائه کرده اند.‏

ـ برپایی نمایشگاه ‏عکس هایی که شخصاً توسط آرمین تی وگنر از صحنه های ‏نژادکشی ارمنیان در صحراهای سوریه و بین النهرین گرفته ‏شده است.

دکتر خاچاتوریان هم زمان با فعالیت های مستمر خود در برنامه های متعدد، در مقام ‏پژوهشگر و تهیه کننده در اجرا و انجام چندین پروژۀ سینمایی، همکاری نزدیک داشته است.‏

شایان ذکر است که جایزۀ بشردوستانۀ آرمین تی وگنر هر ساله به ‏فیلم سازانی اعطا می شود که دربارۀ جوامع ستمدیده،کشتارها، پاک سازی های قومی، نژادکشی ها و جابه جایی ‏اجباری مردم، فیلم ساخته و یا به خلق آثار هنری پرداخته ‏اند.‏

دکتر زاون خاچاتوریان در حال حاضر به همراه خانواده در گلندل ‏کالیفرنیا سکونت و به کار دندان پزشکی اشتغال دارد. ‏

پی‌نوشت‌ها:

۱- این نوشتار براساس اطلاعات و مطالبی که دکتر زاون خاچاتوریان، بنیان‌گذار و رئیس بنیاد آرمین تی وگنر امریکا، در اختیار ‏فصلنامۀ پیمان گذاشته، تنظیم و تألیف شده است.

تصاویر این نوشتار را دکتر زاون خاچاتوریان در اختیار فصلنامۀ پیمان گذاشته است.

۲-‎ UCLA

3-Armin.T.Wegner Gesellschaft of Germany‎

4-Gymnasium Bayreuther Strasse‎‎

5-Armin T. Wegner e-Newsletter‎ ‎