انجمن مطالعات جوامع فارسی زبان (ASPS) سازمانی غیردولتی و غیرسیاسی است که در سال۱۹۹۶ م به منظور ایجاد زمینهٔ همکاری میان پژوهشگران علاقه مند به حوزهٔ فرهنگی فارسی زبان تأسیس شده است. ارتقا و پیشبرد پژوهش ها در زمینه های علوم اجتماعی و علوم انسانی، تلاش در راستای ایجاد و رشد زمینه سازی برای مبادلات فرهنگی، علمی، تحصیلی و رسانه ای، چه در سطح جهانی و چه در میان جوامع فارسی زبان، و سرانجام، ارتقای سطح فرهنگ عمومی از طریق انتشار نتایج تلاش های اعضای انجمن، از جملهٔ اهداف این نهاد است. در همین راستا انجمن همایشی دوسالانه برگزار می کند که طی آن تازه ترین دستاوردهای پژوهشی اعضا ارائه می شود. نخستین همایش از ۱۶ تا ۱۸ سپتامبر۲۰۰۲ م در شهر دوشنبه، پایتخت جمهوری تاجیکستان، و دومین همایش از ۲ تا ۵ آوریل۲۰۰۴ م در شهر ایروان، پایتخت جمهوری ارمنستان برگزار شد. آنچه در پی میآید گزارشی کوتاه از همایش اخیر است.

دومین همایش دوسالانهٔ انجمن مطالعات جوامع فارسی زبان، در روز دوم آوریل۲۰۰۴ م (برابر ۱۴فروردین۱۳۸۳ ش) طی مراسمی در تالار فردوسی بخش ایران شناسی دانشگاه دولتی ایروان آغاز به کار کرد. در این مراسم دکتر گارنیک آساطوریان، رئیس بخش ایران شناسی دانشگاه دولتی ایروان و میزبان همایش، ضمن خوشامدگویی به ارائهٔ گزارش کار کمیتهٔ علمی و اجرایی همایش پرداخت و سپس دکتر رودی مَتِه، رئیس انجمن، نیز با ارائهٔ گزارشی از چگونگی فعالیت انجمن و همایش، از میزبان این دوره تشکر کرد. در ادامهٔ مراسم دکتر رادیک مارتیروسیان رئیس دانشگاه دولتی ایروان، و سفیر هند در ایروان نیز به ترتیب سخنانی ایراد کردند. پایان بخش این مراسم، سخنرانی دکتر بغوس لِوون زِکیان، استاد ارمنی تبار دانشگاه ونیز ایتالیا، دربارهٔ تأثیرات فرهنگی ایران بر ارمنستان بود. سپس میهمانان در ضیافت شام مؤسسهٔ فرهنگی آراز شرکت کردند.

بر اساس برنامهٔ منتشره و نیز گزارش های ارائه شده، مجموعاً ۸۲ مقاله برای ارائه در همایش پذیرفته شده بود که می بایست این مقالات طی ۲۴ نشست (همزمان دو نشست در تالارهای فردوسی و اِرکانیان) ارائه شوند. با این همه به سبب حضور نیافتن شماری از میهمانان، از جمله کلیهٔ سخنرانان اهل کشور افغانستان، تغییراتی در برنامه به وجود آمد. گفتنی است که در این همایش میهمانانی از کشورهای امریکا، انگلستان، آلمان، فرانسه، هلند، دانمارک، ایتالیا، لهستان، روسیه، گرجستان، ارمنستان، تاجیکستان، ترکیه، و هند، حضور داشتند که هیئت ایرانی (حتی بدون در نظر گرفتن ایرانیان مقیم سایر کشورها) پررنگ ترین حضور را داشت.

در مجموعهٔ مقالات ارائه شده در همایش، سخنرانان موضوعات مختلفی از تاریخ باستان گرفته تا عصر حاضر ایران، و از شعر و ادبیات رسمی و عامیانه گرفته تا دین و عرفان و اسطوره، و از باستان شناسی و تاریخ هنر گرفته تا گویش و زبان را مطرح ساختند که در ادامه فهرست برخی از آنها میآید:

– Not the Same Old Love Story: The Bliss of Jalal and Jamal

آلیس هانزبرگر، اسلام شناس امریکایی، نویسندهٔ کتاب ناصرخسرو: لعل بدخشان

– Shrines and Sufi Circles in 14th-15th Century Khuttalan, Chaghanian and Hisar

جوآن گراس، کالج نیوجرزی

– Turandot and the Function of Riddles

جان پری، دانشگاه شیکاگو

– A Comparison of Diffrent Versions of the Hoseyn-e Kord

رزماری استنفیلد جانسن، دانشگاه مینه سوتا

– The Rise of Shah Isma’il as a Mahdist Revolution

سعید امیرارجمند، دانشگاه سانی، امریکا

– Some Remarks on the Continuity of Cult in Iran

فریدون وهمن، دانشگاه کپنهاگ

– Familiar Stranger: Armenians in Modern Iranian Literature

آنا کراسنوولسکا، دانشگاه جگیلونین، کراکف، لهستان

– History in an Oral Environment: the Concept of History in Traditional Yezidi

فیلیپ کراینبروک، دانشگاه گوتینگن، آلمان

– Gender-Specific Differences in Pamir Languages

آنتی ونتلند، دانشگاه گوتینگن، آلمان

– F. C. Andreas and the History of Iranian Studies in Germany

لودویگ پل، دانشگاه هَله، آلمان

– Rhubarb: The Medieval Money-Spinner

اُدری برتُن، دانشگاه لیدز، انگلستان

– Persiante Children’s Literature

نفیسه عبدالصادق، دانشگاه ادینبرو، انگلستان

– Parthian Elements in Armenina

ولادیمیر لیوشیتس، مؤ سسهٔ شرق شناسی دانشگاه سنت پیترزبورگ، روسیه

– Common Origins of Iranian and Georgian Hero Epics

خاتونه تودوا، مؤ سسهٔ شرق شناسی تفلیس، گرجستان

– 17th-Century Persian Chronograms related to Georgia

گریگُل برادزه، مؤ سسهٔ شرق شناسی تفلیس، گرجستان

– Diplomatic Relatians between France and Persia

ایرنه ناچکِبیا، مؤ سسهٔ شرق شناسی تفلیس، گرجستان

– Kurdish Autobiography: from Erebe Shemo to Ahmad Bamami

کریستین آلیسن، اینالکو، پاریس، فرانسه

– Political Structures and the Execise of Power in 13th-C. Seljuk Anatolia

سارا نور یِلدیز، استانبول، ترکیه

– Sultan Ezid in the Yezidi Religion: Genesis of the Character

ویکتوریا آراکِلووا، دانشگاه دولتی ایروان، ارمنستان

– Folk Beliefs in Baluchistan

واهه بویاجیان، دانشگاه دولتی ایروان، ارمنستان

– A Newly Found Persian Dialect in Turkey

وارطان وُسکانیان، دانشگاه دولتی ایروان، ارمنستان

– The Defense of Iblis in Eyn al-Qozat Hamadani

رناتا راسِک، دانشگاه جگیلونین، کراکف، لهستان

– Prayer in the Social Life of the Tajik People

روشن رحمانی، تاجیکستان

– Sogdian Toponyms and their Meaning in the Zaravshan Valley of the Tajikistan

بحرالدین علیف، تاجیکستان

– Emigration of Iranian Armenian after 1979

غلامعباس توسلی، دانشگاه تهران

– Earliest Traces of the Iranian People

جهانشاه درخشانی، ایران

– Gods and Goddesses in Kitab al-Rad al-Zandiq al-La’in Ibn Muqaffa’

ابوالقاسم اسماعیل پور، دانشگاه شهید بهشتی

– Ethic Variation in Iran

سکندر امان اللهی بهاروند، دانشگاه شیراز

– Comparative Study of Identity among Iranian, Armenian, Kurdish and Turkish Female Children

حسین گدازگر، دانشگاه تبریز

– Abd al-Ra’uf Fitrat Bukhari and His Persian Literary Heritage

حبیب برجیان، دانشگاه دولتی ایروان، ارمنستان

– The Silent Language of Time and Space

محمدرضا پرهیزگار، دانشگاه شیراز

– Linguistic Peculiarities of the Oldest Persian Texts in Non-Arabic Scripts

حسن رضایی باغ بیدی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران

– “Wind” in the (West) Iranian Languages and Dialects

بهروز محمودی بختیاری، دایره` المعارف بزرگ اسلامی، تهران

در مراسم پایان همایش، اعلام شد که همایش بعدی در سال۲۰۰۶ م در شیراز خواهد بود.