در ۱۲ آوریل ۲۰۰۳م/ ۲۳ فروردین ۱۳۸۲ش، واهه خوجایان،[۱] ویولنیست و رهبر ارکستر مجلسی شهر رِنو (رینو)‏، [۲] در ایالت نِوادای امریکا، ‏که خود از بنیان گذاران آن ارکستر بود، در یک برنامۀ تودیعی، که در تالار نایتینگل[۳] دانشگاه نوادا در رنو برگزار شد، ارکستر مجلسی را ‏رهبری کرد. این برنامه به مناسبت بازنشسته شدن او پس از ۲۹ سال رهبری این ارکستر و برای تقدیر از خدمات او ترتیب داده شده ‏بود. در این برنامه آثاری از ویلیام بویس، الکساندر هاروتونیان و موتسارت اجرا شد.‏

پس از واهه خوجایان و در آستانۀ سی امین سال بنیان گذاری ارکستر مجلسی رنو، تئودور کوچار، موسیقی دان اوکراینی تبار امریکایی، ‏که از میان ۱۴۰ پیشنهاد دهنده از چندین کشور برگزیده شده بود، رهبری این ارکستر را بر عهده گرفت. ‏

واهه خوجایان، در ۲۸ آبان ۱۳۰۸ش/ ۱۹۲۹م، در خانواده ای ارمنی، در تهران چشم به جهان گشود. وی در مدرسۀ ارامنۀ سپهر و ‏دبیرستان فیروز بهرام تحصیل کرد، سپس وارد هنـرستان عالی موسیقی تـهران شد. خوجـایان آمـوزش ویولن را نزد استـاد موسیقی، روبـن ‏گریگوریان، آغـاز و سپس در هنـرستان عالـی موسیقی زیر نظر همان استاد دنبال کرد؛ در این زمان با ارکستر سمفونیک تهران نیز همکاری ‏می کرد و عضو اصلی دو کوارتت زهی در تهران بود.

خوجایان در ۱۳۲۸ش، روانـۀ ایتالیـا شد و در آکادمـی موسیقی سانتا چچیلیای رُم[۴] در زمینۀ موسیقی به ادامۀ ‏تحصیل پرداخت. وی رشتۀ نوازندگی ویولن را در ۱۳۳۳ش و رشتۀ موسیقی مجلسی را در ۱۳۳۶ش، به پایان رساند. سپس، در سمت ‏دستیار مربی ویولن در آکادمی سانتا چچیلیا به فعالیت پرداخت. ‏

واهــه خوجایــان در سمــت نوازنــدۀ ویولن به ارکستر مجـلسی معروف ایتالیا با شهرت بین المللی به نام سوسییتا کورلی[۵] پیوست.‏‎ ‎وی همراه با این گروه در اروپا و امریـکا بـه اجـرای ‏کنـسرت و ضبـط آثـار مـوسیـقی پرداخـت. او در ایتالـیا فعالیت های متعددی داشت، از جمله ‏ویولنـیست اول در کوارتـِت سازهـای زهی چیری[۶] و کنسرت مایستر در ارکستر مجلسی تارتینی[۷] بوده است. واهه خوجایان در کنار ‏نوازندگی ویولن، در رهبری ارکستر نیز درخشید.

خوجایان پس از کنسرتی در سان فرانسیسکو با سوسییتا کورلی، به دیدار برادر خود لئون، که سال ها مقیم شهر رنو در نوادا بود، رفت. ‏این شهر، که به نام بزرگ ترین شهر کوچک جهان شهرت یافته، با شیوۀ زندگی ۲۴ ساعتۀ آن، بسیار مورد توجه وی قرار گرفت، به ‏طوری که در آینده، هنگامی که به امریکا مهاجرت کرد، در همین شهر مستقر شد و دوران میانسالی و سالمندی خود را در آنجا ‏گذراند. ‏

واهه خوجایان پس از بازگشت به ایران در ۱۳۳۹ش/۱۹۶۰م، با سمت استاد ویولن در هنرستان عالی موسیقی به تدریس پرداخت و ‏رهبری ارکستر هنرستان را نیز بر عهده گرفت. در ۱۳۴۵ش، با تأسیس شدن ارکستر مجلسی رادیو و تلویزیون ایران، به رهبری این ارکستر ‏منصوب شد. این ارکستر با رهبری او در جشن اول و دوم هنر شیراز شرکت کرد.‏

خوجایان پس از چندین سال فعالیت پربار در ایران در ۱۳۴۸/۱۹۷۰م، به امریکا مهاجرت کرد و چنانکه گفته شد، در شهر رنو در ‏ایالت نوادا مستقر شد. وی در زمستان ۱۳۵۶ش، در سفری به ایران ارکستر رادیو تلویزیون ملی ایران را در دو کنسرت رهبری کرد.‏

رنو، که خوجایان نیمۀ دوم زندگی را در آن گذراند، از نظر جمعیت سومین شهر ایالت نوادا، پس از لاس وگاس و هندرسون است و در ۲۰۱۳م، ۲۳۳ هزار نفر جمعیت داشته ‏است. خوجایان به زودی در میان نوازندگان محافل عمومی این شهر به چهره ای سرشناس تبدیل و کنسرت مایستر ‏ارکستر سییرا کولگیوم موزیکوم[۸] و ارکستر فیلارمونیک رنو شد. در ۱۹۷۴م، با گردآوری گروهی از نوازندگان ‏حرفه ای و برگزیدۀ سازهای زهی، ارکستر مجلسی رنو را تشکیل داد و در ۱۹۷۵م، رهبری آن را بر عهده گرفت. در ۱۹۷۷م، مدیریت برنامه های ‏ارکستر نیز به وی واگذار شد و تا ۲۰۰۳م، در همین سمت باقی ماند. در طول سال ها تکنوازها و تکخوان های سرشناس بسیاری به صورت ‏میهمان در ارکستر مجلسی رنو شرکت کرده اند. وی با جدیت و پشتکار جایگاه ارزنده ای برای این ارکستر فراهم کرد و جوایز بسیاری را از آن ‏گروه و نوازندگان آن کرد. ‏

واهه خوجایان عضو کوارتت سازهای زهی تهران بود. در این گروه چهار نفره روبن گریگوریان (ویـولـن اول)، واهـه خـوجـایـان (ویـولـن دوم)، ‏دیمیتری کاراپتیان (ویولن سل) و روبن صافاریان (آلتو) شرکت داشتند. این گروه در ۱۳۲۸ش/ ۱۹۴۹م، در باشگاه ارامنۀ تهران، اثری از پرویز محمود را ‏در می مینور به اجرا در آورد که اجرای اول آن بود. این گروه چندی بعد همین اثر را در محافل ارمنیان آبادان و مسجد سلیمان اجرا کرد. ‏

واهه خوجایان از نوجوانی به فعالیت های اجتماعی علاقه نشان می داد. وی، که پیش از عزیمت به ایتالیا، در دورۀ ششم هیئت مدیرۀ باشگاه ‏آرارات (۱۳۲۸ش/۱۹۴۹م) و نیز در بخش موسیقی باشگاه فعالیت داشت، پس از بازگشت به ایران بار دیگر به باشگاه آرارات پیوست و در ‏‏۱۳۳۸ و ۱۳۳۹ش / ۱۹۵۹ و ۱۹۶۰م، در دوره های پانزدهم و شانزدهم به عضویت هیئت مدیرۀ باشگاه انتخاب شد؛ اما پیش از پایان دورۀ شانزدهم از فعالیت ‏در هیئت مدیره و گروه موسیقی باشگاه کناره گیری کرد. در ۱۳۴۷ش/۱۹۶۸م، واهه خوجایان عهده دار رهبری گروه کُر و کلاس سلفژ ‏باشگاه آرارات بود که پس از چندی با پیوستن گروه کُر آرمِن به باشگاه، گروه کُر آرارات به نام آرمن تغییر نام داد و رهبری آن را واهاگن ‏هاروطونیان و وازگِن پیرجانیان به عهده گرفتند. ‏

واهه خوجایان، به اتفاق لودویگ بازیل(۱۹۳۱ـ۱۹۹۰م) و آرمیک آقابگیان(۱۹۳۳ـ۱۹۶۲م)، که آنها نیز دانش آموختگان کنسرواتوار ‏سانتا چچیلیای رم بودند، گروه موسیقی های یرگ[۹] ‏(آواز ارمنی) را بنیان گذاری کردند. این گروه در ۱۳۴۰ش/۱۹۶۱م در تهران آغاز به ‏کار کرد و فعالیت آن در سطح آکادمیک بود. در این گروه جوانان با استعدادی با تحصیلات عالی موسیقی گرد آمدند که با ‏ازخودگذشتگی به عرضۀ موسیقی علمی می پرداختند. رهبری گروه کُر را لودویگ بازیل بر عهده داشت و واهه خوجایان نوازندۀ ویولن ‏بود. از جملۀ دیگر اعضای گروه ‏ شاکه ماکاریان (سوپرانو)، هاگینت وارطانیان (سوپرانو)، تسوقیک بولوزیان(سوپرانو)، سدا آدامیان(متسوسوپرانو)، آرمیک ‏آقابگیان(باریتون)، ورام گورجیان (تنور)، گورگن موسسیان، واروژان هاخباندیان، هراچوهی ماکاریان، هاینوش ماکاریان، وازگِن ‏پیرجانیان (خواننده و نوازندۀ آلتو)، واهان آنانیان و هراچ مانوکیان (نوازندگان ویولن) بودند.‏‎ ‎ ‎

‎گروه های یرگ‏ در طول فعالیت چند سالۀ خود در دهۀ چهل کمک شایانی به گسترش موسیقی کلاسیک غربی و موسیقی کلاسیک و سنتی ‏ارمنی در جامعۀ ارمنیان تهران کرد و در پرورش جوانان با استعدادی که به گروه پیوسته بودند بسیار مؤثر واقع شد. ثمرۀ ‏فعالیت گروه سال ها در فرهنگ موسیقی جامعۀ ارمنیان تهران بازتاب داشته است. ‏

واهــه خوجـایان در ۱۷ سپتامبـر ۲۰۱۵م / ۲۶ شهریور ۱۳۹۴ش، در رنـو چشم از جهان فرو بست.‏

وی بسیـار پرتلاش و سرشار از انـرژی بود. انسانـی بـود شریـف، مـهربان، فروتـن، شکیـبا، بـا سخـاوت؛ هنرمنـدی با استعداد و ذوق ‏سرشار کـه شوق فراوانـی به پرورش استعدادهـای جوان و حـمایت از آنان داشت. ایجـاد و تداوم ارکستـر مجـلسی رنـو و جایـگاه آن در ‏موسیقی مرهون پشتکار، ایثار و تلاش خستگی ناپذیر او بوده است.‏

‏ یادش گرامی باد.‏ [۱۰]